در این بین هر چند اغلب نوشته ها بر رفتار مدیران عالی و انطباق آن، با ماهیت و طبیعت کسب و کار سازمان و کمتر بر سایر کارکنان سازمان متمرکز بودهاند. با این وجود، به نظر می رسد منطقی باشد که فرض کنیم که سایر کارکنان و نیروی کار سازمان نیز میبایست مطابق با شرایط و طبعیت خاص کسب و کار، به گونهای متفاوت مدیریت شوند. این دیدگاه تمرکز اصلی ما در این مقاله است.
انتخاب اساسی[۲۳۹]۲ که میبایست در مطالعات ما صورت میگرفت این بود که کدام جنبه از جنبههای گوناگون سازمان مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد.
مطابق با مطالعات گذشته، برآن شدیم تا از نظریه عمومی[۲۴۰]۳ استراتژی سازمانی بهره گیریم. بر اساس مطالعات گذشته که به استراتژی و اقدامات منابع انسانی پرداخته بودند، تصمیم گرفتیم تا چارچوب پورتر را از استراتژیهای رقابتی استفاه نماییم. با بهره گرفتن از چارچوب استراتژی رقابتی سه الگوی ترکیبی از «استراتژی رقابتی- اقدامات مدیریت منابع انسانی» را توسعه دادیم. در این میان از ادبیات موجود- منابع دست دوم و پژوهشهای قبلی بهره گرفتیم.
سپس هر کدام از این سه الگو را به صورتی عمیق و با بهره گرفتن از داده های دست دوم و یافتههای حاصله و موضوعات راجع به کاربرد و تعدیل در الگوهای مشابه، بررسی و ارزیابی نمودیم. نتایج این تلاش به صورت کامل در این مقاله ارائه گردیده است. ابتدا مروری خواهیم داشت به ماهیت و اهمیت استراتژی رقابتی، و سپس به تشریح و توضیح مفهوم رفتارهای نقش مورد نیاز نهایتاً که ما را قادر میسازد تا میان استراتژیهای رقابتی و اقدامات مدیریت منابع انسانی همردیفی و پیوند برقرار نماییم خواهیم پرداخت.
۲-۳۲- استراتژیهای رقابتی
عامل حیاتی و تعیین کننده برای رشد و موفقیت یک شرکت توانایی آن شرکت در کسب و نگهداشت یک مزیت رقابتی است. یکی از شیوههای دستیابی به این مهم از طریق ابتکارات استراتژیک[۲۴۱]۱ میباشد. مک میلیان ابتکارات استراتژیک را توانایی اعمال کنترل بر رفتار استراتژیک در صنعتی که شرکت درآن رقابت می کند تعریف میکند. به میزانی که یک شرکت این ابتکار را به دست گیرد، به همان میزان رقبا وادار میشوند تا به صورتی واکنشی و یا بالعکس با نقشی فعال رفتار نمایند. مک میلیان معتقد است که شرکتهایی که موفق به کسب مزیت رقابتی میگردند میتوانند سرنوشت و تقدیر خویش را به دست گیرند. به هر میزان نیز که تقلید و یا حذف این مزیت برای رقبا مشکلتر باشد، کنترل شرکت پایدارتر شده و در نتیجه اثر بخشتر خواهد بود.
مفهوم مزیت رقابتی توسط پرتر به عنوان ذات و جوهره[۲۴۲]۲ استراتژی رقابتی مطرح گردیده است. بر اساس بحث وی شرکتها برای کسب مزیت رقابتی میتوانند از سه نوع استراتژی رقابتی بهره گیرند: نوآوری، ارتقاء کیفیت و کاهش هزینه. استراتژی نوآوری در محصول به منظور توسعه و تولید محصولات و یا خدماتی متمایز از سایر رقبا به کار برده میشود.؛ تمرکز اولیه این راهبرد بر معرفی چیزهای جدید و متفاوت است. ارتقاء کیفیت محصولات و یا خدمات نیز کانون توجه استراتژی ارتقاء کیفیت است. در استراتژی کاهش هزینه، شرکتها نوعاً تلاش میکنند تا مزیت رقابتی را از طریق تولید محصولات و خدماتی با پایینترین قیمتها به دست آورند.
۲-۳۲-۱- استراتژیهای رقابتی: رفتارهای نقش مورد نیاز[۲۴۳]۳
قبل از توسعه و برقراری ارتباط و همردیفی میان استراژی های رقابتی و اقدامات مدیریت منابع انسانی، میبایست «منطق و استدلال»[۲۴۴]۴ مناسبی برای این پیوند و هم ردیفی ارائه نمود. این منطق و استدلال بنیان مناسبی را برای پیشبینی، مطالعه، بازبینی و اصلاح و تعدیل استراتژیها و اقدامات در هر شرایط خاص را فراهم خواهد آورد. با توجه به پژوهشها و مطالعات گذشته، منطق به کار گرفته شده مبتنی بر «آنچه که از کارکنان مورد انتظار است» میباشد، ورای مهارتهای فنی، دانش و تواناییهای خاص برای انجام یک وظیفه مشخص. در واقع بیشتر از تفکر درباره مهارت، دانش، و توانایی خاص یک وظیفه، آنچه که مفیدتر است اندیشیدن درباره آنچیزی است که از کارکنانی در یک محیط اجتماعی کار و فعالیت میکنند مورد انتظار است. این رفتارهای مورد انتظار از کارکنان دقیقاً همان رفتارهای نقش مورد نیاز برای اهداف شرکت است. اهمیت نقشها و کج کارکردهای بالقوه آن در سازمانها، بویژه تعارض در نقش و ابهام در نقش، به خوبی مستند گردیده است.
با توجه به مطالعه و بررسی دقیق و عمیق ادبیات و داده های دست دوم، رفتارهای نقش گوناگون به عنوان ابزارهای اساسی برای کاربرد و اجرای استراتژیهای رقابتی محسوب میگردند. جدول ۲-۶: ابعاد گوناگون رفتارهای نقش کارکنان را نشان میدهد. بر اساس این ابعاد آنچه که از کارکنان به نمایش گذارده میشود میتواند ترکیبهای متفاوتی از رفتارهای نقش بر اساس ابعاد ذکر شده در جدول باشد. ابعاد نشان داده شده، ابعادی است که احتمالاً بیشترین تفاوتها را در میان رفتارهای مورد انتظار برای هر کدام از استراتژیهای رقابتی توضیح میدهند. در ادامه هر کدام از استراتژیها و رفتارهای نقش مورد نیاز آن را به تفصیل توضیح خواهیم داد.
جدول ۲-۶: رفتارهای نقش کارکنان برای استراتژی های رقابتی | |
۱٫ رفتارهای تکراری و بسیار قابل پیش بینی | (در مقابل) رفتارهای خلاقانه و بسیار نوآورانه |
۲٫ تمرکز کوتاه مدت | (در مقابل) رفتارهای بلند مدت |
۳٫ رفتارهای همکارانه و بسیار متقابل | (در مقابل) رفتارهای خودگردان و بسیار مستقل |
۴٫ توجه بسیار اندک به کیفیت | (در مقابل) توجه بسیار بالا به کیفیت |
۵٫ توجه بسیار اندک به کمیت | (در مقابل) توجه بسیار زیاد به کمیت |
۶٫ ریسک پذیری بسیار اندک | |