الف : تعریف سفید امضاء
سفید امضاء ورقه ایست که، به صورت ناقص تنظیم گردیده و به شخص سپرده، و یا آنکه شخص به هر طریقی آن را به دست آورده و اقدام به تکمیل قسمت های ناقص نموده، و از آن وضعیت سوء استفاده می کند. بنابرین با این تعریفی که ارائه گردید، در سفید امضاء صرفاً امضاء و یا مهر امضاء در ذیل آن ورقه وجود داشته، و مرتکب پس از تکمیل مندرجات آن، اقدام به سوء استفاده از آن می کند.[۹۴]
الف .۱ : تعریف امضاء
در ماده ۶۷۳ ق.م.ا، از سفید امضاء نام برده شده، و برای تحقق جرم، آن ورقه باید امضاء… داشته باشد.اما قانون‌گذار امضاء را تعریف ننموده و شاید تصور او آن بوده که در قوانین دیگر از آن تعریف شده است. اما باید گفت که از امضاء در هیچ قانونیتعریفیصورت نگرفته است اما حقوق دانان اینواژه را تعریف نموده اند.
امضاء نوشتن اسم یا اسم خانوادگی (یا هر دو) یا رسم، علامت خاص که نشانه هویت صاحب علامت است، در ذیل اوراق و اسناد عادی و رسمی که متضمن وقوع معامله یا تعهد یا اقرار یا شهادت و مانند آن ها است یا بعدا باید روی آن اوراق تعهد یا معامله ای ثبت شود .[۹۵]
در حقوق فرانسه امضاء آن خط، شکل، حرف و عبارتی است که توسط شخصی، مستقیماً و بدون واسطه، با دست بر روی سطح منعکس می شود.[۹۶]
مهرامضاء :الف .۲
علاوه بر امضاء که می‌تواند، مبین اراده شخص، و اعلام رضایت وی تلقیگردد، مُهر امضاء هم می تواند دارای چنین اوصافی باشد. ابهامی که در خصوص مُهر امضاء وجود دارد این است، که آن را، امضاء تلقی نمایم یا مهر.اگرچه از لحاظ اثر حقوقی با هم تفاوتی ندارند و هردو مبین اراده شخص می‌باشد، اما از لحاظ تعریف، با هم تفاوت دارند که در بندهای قبلی توضیحات لازم ارائه گردید.
مُهر امضاء، با تعریف مُهر بیشتر مطابقت دارد تا امضاء. باید خاطر نشان نمود، که اگرچه مهر و امضاء هر دو برای منتسب کردن سند به شخص خاصی مورد استفاده قرار می گیرند، ولی مُهر سابقهای قدیمیتر از امضاء دارد و از قدیم الایام مرسوم بوده است. در اسلام از قرن ششم هجری که پیامبر (ص) تصمیم بدعوت سران کشورهایی مثل ایران، روم، حبشه به اسلام گرفتند بنا به توصیه برخی از اصحاب، مُهری مزین به ((الله – محمّد رسوال الله)) ساخته و آن را در ذیل دعوت نامه های خود به کار بردند.در فرانسه امضاء از قرن شانزدهم میلادی مرسوم و تقریباً به طلوع مشروعیت وارد ایران شد.[۹۷]۱
الف.۳ : اثر انگشت
علاوه بر امضاء و مهر امضاء، حالت دیگری که مبین اعلام اراده و رضایت افراد می‌باشد اثر انگشت است. اگرچه مشخص نیست، که بشر از چه زمانی متوجه راز خلقت از لحاظ نقوش کف و انگشتان دست و پای خود شده، ولی این مسلم است، که از زمان‌های دور به این امر عنایت داشته، کما اینکه در اغلب آثار قدیمی ملاحظه می شود, اولین بار ویلیام هر شل انگلیسی مأمور به خدمت در کمپانی هند شرقی در بنگال هندوستان و به تقلید از بازرگانان چینی و هندی ازسال۱۸۵۸ در قبال پرداخت حقوق و دستمزد به کارگران، از آنان میخواست که جلوی اسم خود را در لیست مربوطه انگشت بزنند. نامبرده پس از مدتی استفاده از این شیوه، متوجه گردید، که خطوط و نقوش سرانگشتان افراد، علی‌رغم گذشت چند سال تغییر نمیکند. ضمنا باید گفت که نقوش و خطوط انگشتان هیچ فردی مثلنقوش سرانگشتان فرد دیگری نیست…در سال ۱۸۷۷ دکتر هانری مولدز انگلیسی در ژاپن شیوهای در انگشت نگاری ابداع کرد.و امروز با توجه به پیشرفت علوم، علم جدیدی در عرصه کشف جرم و جنایت، بنام علم انگشت نگاری به وجود آمد، که نوید بخش این مطلب است، که هیچ مجرمی پس از ارتکاب جرم از چنگال عدالت فرار نخواهد کرد. در انگشت نگاری دو اصل بسیار مهم وجود دارد اولین اصل این که، هیچ دو اثر انگشتی در جهان شبیه هم نیستند حتی در خصوص دوقلو های همسان و حتی سرانگشتان خود فرد. ثانیاًً اثر انگشت افراد هیچ وقت از بیننمی رود.[۹۸]
الف.۴ : وقوع جرم با امضاء یا مهر امضاء و مبانی جرم انگاری سوء استفاده از سفید مهر و سفید امضاء در حقوق ایران و فرانسه
. در حقوق ایران ماده ۶۷۳ ق.م.ا مقرر میدارد: .
«هرکس از سفید امضاء یا مهری که به او سپرده شده یا به هر طریقی به دست آورده، سوء استفاده نماید، به یک تا سه سال حبس محکوم می شود.».پرواضح است که برای تحقق جرم موضوع ماده ۶۷۳ ق.م.ا. سوءاستفاده باید نسبت به سفید «امضاء» یا «سفید مهر»صورت بگیرد. پس در خصوص این که جرم موضوع ماده مذکور، با مهر یا امضاء صورت می‌گیرد، تردیدی نیست.
اما ابهامی که وجود دارد در خصوص مُهرامضاء و اثرانگشت است. در خصوص مُهر امضاء، با توجه به آنکه در نهایت مُهر قلمداد شد، پس جای درنگ نخواهد بود که با مُهر امضاء همجرم مذکور تحقق مییابد. اما در خصوص اثرانگشت این ابهام وجود دارد که اگر بجای امضاء و یا…، در ذیل یک نوشته یا سندی اثر انگشتی زده شود و مرتکب اقدام به تکمیل و در نهایت از آن سوءاستفاده نماید، سبب تحقق جرم موضوع ماده ۶۷۳ ق.م.ا خواهد شد. در اینجا اختلاف نظر وجود دارد، گروهی از حقوق دانان اعتقاد دارند، که اگرچه در ماده ۶۷۳ ق.م.ا اشاره ای به اثرانگشت نشده، اما چون اثرانگشت همانند امضاء بوده، بنابرین باید آن را مشمول دانست .[۹۹]۱
گروهی دیگر از حقوق دانان اعتقاد دارند، که در قسمت اخیر ماده ۱۱۸ ق.ت (سابقاً رکن قانونی جرم سوءاستفاده بوده و به موجب قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۵ منسوخ شد) آمده است «… یا چیز دیگری که موجب خسارت صاحب امضاء یا مهر شود…» تحقق جرم موضوع ماده مذکور را باید، شامل سفیدمهر و سفیدامضاء دانست. ولی، تسری آن نسبت به سوءاستفاده از اثرانگشت، محل تردید است. و باید به نفع متهم از تفسیر موسع آن خودداری کرد.[۱۰۰]۲ گروهی دیگر از حقوق دانان نظری مخالف با نظر قبلی و همسو با دیدگاه اولی دارند و معتقدند، که منظور از مهر اعم است از، خود مهر یا امضاء و یا ترکیب آن ها (مُهر امضاء) یا اثر انگشت، و هر علامتی که نشان دهنده تأیید متن سند به وسیله سپارنده است.[۱۰۱]۳
دکتر گلدوزیان اعتقاد دارند که، مصادیق مذکور در ماده ۶۷۳ ق.م.ا حصری نبوده و شامل اثر انگشت هم می شود.[۱۰۲]۴ حال از میان دیدگاه هایی که عنوان گردیده، کدام دیدگاه منطقی تر جلوه می کند.در مواردی که مقنن با اجمال یا تناقض گویی در متون قانونی دکترین را به تفکر وامی دارد، دکترین باید از آن مواد قانونی تفسیری را که کاشف از نیّت واقعی مقنن است را ارائه دهند. (تفسیر منطقی یا توصیفی).اگرچه مواردی که عنوان شد از جمله مواردی هستند که مبین اراده اشخاص است و اثرانگشت هم دارای این وصف است و حتی از حیث اثبات محکم تر از امضاء است اما به نظر می‌رسد آن دیدگاهی منطقی تر و با اصول حقوق کیفری و قاعده تفسیر جزایی به نفع متهم و منع تفسیر موسع در حقوق جزای ماهوی منطبق تر است،که اثرانگشت را از شمول ماده ۶۷۳ق.م.ا خارج و اعتقاد راسخ دارد، که جرم سوءاستفاده موضوع ماده ۶۷۳ ق.م.ا فقط با مهر یا امضاء و یا مهرامضاء قابل تحقق می‌باشد.
