۱-۸- تغذیه نخل خرما با عناصر بور و روی به روش محلول پاشی
تغذیه گیاه، رشد و نمو رویشی و زایشی آن را مشخص می کند. مواد معدنی به عنوان سازنده مواد آلی، فعال کننده آنزیم ها و واکنش های آنزیمی، حامل بعضی از مواد تنظیم کننده فشار اسمزی گیاه می باشد. نقش مواد معدنی برای انجام فرآیندهای فیزیولوژیکی مختلف در گیاه متفاوت است. بیشترین اثر آن ها از راه تأثیر بر متابولیت های اولیه و ثانویه به دست آمده از فتوسنتز مانند کربوهیدرات ها، اسیدهای آلی، پروتئین ها و تنظیم کنندهای رشد صورت می گیرد. محلول پاشی شامل به کار بردن مواد مغذی در سطح برگها، ساقه ها و میوه و جذب آنها از این قسمت ها می باشد]۱۰[.

از مزایای محلول پاشی می توان: افزایش محصول، مقاومت به آفات و بیماریها، بهبود مقاومت بهخشکی، افزایش کیفیت محصول را نام برد. در این روش محلول پاشی می تواند به صورت برگی و خوشه ای باشد. کودهای مورد نیاز را در تانکرهای مخصوص محلول پاشی به صورت محلول با غلظت مشخص تهیه می نمایند و توسط نازل های مخصوص بر روی نخل ها می پاشند. عمده عناصر کم مصرف که شامل آهن، اسید بوریک، سولفات روی، مس، منگنز و مولیبدن است. و از منابع کلاته مانند کلات آهن یا منابع معدنی مانند سولفات آهن هستند. که می توانند به روش محلول پاشی مورد استفاده قرار گیرند]۱۰ ،۱۷[.
الف- بور(B)
بور از عناصر ریز مغذی مورد نیاز گیاهان زراعی و درختان میوه است. گیاهان زراعی در هر سال به طور متوسط ۳۰ گرم اسید بوریک در هکتار جذب می نمایند. در رابطه با درختان نخل تاکنون اثرات کمبود آن به صورت واضحی مشخص نشده است در صورت نیاز به کاربرد اسید بوریک، محلول پاشی از طریق برگچه ها در اوائل اسفندماه قبل (از ظهور اسپاتها) یا در اریبهشت ماه در مرحله کیمری توصیه می گردد]۱۱[.
ب- روی (zn)
یکی از وظایف روی در گیاهان نقش موثر آن در ساخته شدن ترکیبات تنظیم رشد می باشد کمبود روی در اکثر خاکهای ایران به خصوص خاکهای آهکی گزارش شده است برای جبران کمبود سولفات روی در نخیلات محلول پاشی درختان قبل از باز شدن گلها در اواخر بهمن تا اواسط اسفند بسیار مفید خواهد بود]۱۱[.
۱-۹- اهمیت پژوهش
درصد بالای تشکیل میوه های پارتنوکارپ سه برچه ای در گیاهان خرمای حاصل از کشت بافت زیان اقتصادی شدیدی به باغدار می رساند. با توجه به هزینه بالای تولید، انتقال و نگهداری این نهال ها، در رفع مشکل میوه نشینی آنها باید چاره ای اندیشیده شود. بهبود وضعیت فیزیولوژیکی دانه گرده و نیز مادگی در زمان گرده افشانی ممکن است منجر به جوانه زنی بهتر دانه گرده و متعاقبا افزایش میزان لقاح شده که این خود شانس تولید میوه غیر پارتنوکارپ (تک برچه ای نرمال) را افزایش خواهد داد. از آنجا که محتمل است، تعادل خاصی از عناصر غذایی در سلول ها و بافت های مستقیما دخیل در فرآیندهای جوانه زنی دانه گرده، رشد لوله گرده و لقاح، مؤثر باشد، عدم برقراری این تعادل به هر علت ممکن می تواند بر درصد تشکیل میوه تک برچه ای نرمال اثر منفی داشته باشد. از میان عناصر ریز مغذی بور دارای بیشترین اهمیت در فرایند تشکیل میوه است. با توجه به نقش بور در فرایند گرده افشانی و جوانه زدن دانه های گرده، محلول پاشی اسید بوریک ممکن است سبب افزایش درصد جوانه زنی و رشد سریع لوله گرده شود]۲۰[. عنصر روی در مرحله گرده افشانی و جوانه زدن دانه های گرده نقش غیر مستقیمی را ایفاء نموده و موجب تسریع در رشد لوله گرده شده و در نتیجه امکان لقاح و تشکیل میوه را افزایش می دهد]۲۰،۶۳ [. بنابراین گمان می رود که هر عملیاتی که منجر به افزایش سطوح این عناصر در بافتهای گیاهی، که به طور مستقیم و غیر مستقیم درگیر در فرآیندهای لقاح و میوه نشینی هستند، شود از جمله محلول پاشی برگها قبل از شکوفایی گل ها و محلول پاشی خوشه ها در زمان شکوفایی گل ها، منجر به افزایش تولید میوه تک برچه ای نرمال و نیز افزایش کمی و کیفی میوه شد.

۱-۱۰- اهداف پژوهش

• • 1. 1. مقدمه:

     

     

دیابت از جمله بیماری های متابولیک است که از مشخصه آن ها افزایش مزمن قند خون و اختلال متابولیسم کربوهیدرات، چربی و پروتئین می باشد. این بیماری در نتیجه وجود نقایصی در ترشح انسولین، کارکرد انسولین یا هر دو ایجاد می گردد (آندررولی^[۱] و کارپنتز^[۲]، ۲۰۰۷). فاکتورهای دخیل در هیپرگلیسمی بسته به اتیولوژی آنها عبارتند از: کاهش ترشح انسولین، کاهش مصرف گلوکز و افزایش تولید گلوکز. در حال حاضر دیابت به عنوان علت اصلی بیماری مرحله انتهایی کلیه^[۳]، آمپوتاسیون غیر تروماتیک اندام تحتانی^[۴] و کوری بالغین در آمریکا شناخته شده است (احمدی، ۱۳۸۵). دیابت به دو گروه نوع ۱ و نوع ۲ تقسیم می شود. دیابت نوع یک- Aاز تخریب اتوایمن سلول های β پانکراس حاصل می گردد. در نوع یک-B هم سلول های α تخریب می شوند. این بیماران با مکانیسم های ناشناخته ای به کمبود انسولین مبتلا می گردند و مستعد ابتلا به کتوز می باشند (احمدی، ۱۳۸۵).

دیابت نوع ۲ یا دیابت غیروابسته به انسولین^[۵] شایع ترین نوع دیابت شیرین است که تقریباً ۹۰ درصد کل افراد دیابتی را شامل می شود. دیابت نوع دوم معمولاً در میانسالی (بیشتر از ۴۰ سالگی) رخ می دهد و مبتلایان به این بیماری جدی از عدم تحمل گلوکز، مجموعه ای از عوامل خطر بیماری های کرونر^[۶] مثل پرفشارخونی، چربی بالای خون و چاقی دارند. برخی از عوامل همه گیرشناسی که دیابت نوع دوم در آن ریشه دارد عبارت است از کمبود فعالیت بدنی و آمادگی جسمانی کم که چاقی نیز در آن مؤثر است. در نتیجه، این افراد پیش از آغاز یک برنامه ی ورزشی به یک آزمایش دقیق نیاز دارند. تقریباً ۹۰% کل افراد دیابتی به دیابت نوع دوم مبتلا هستند که در مقایسه با دیابت نوع اول، در مراحل بعدی زندگی (و نه در جوانی) رخ می دهد. انسولین به اندازه کافی موجود می باشد، ولی مشکل مقاومت در برابر انسولین است. با وجود این، برخی از این مبتلایان ممکن است به انسولین تزریقی یا یک داروی خوراکی نیاز داشته باشند، تا لوزالمعده را برای تولید انسولین بیشتر تحریک کند. درمان اصلی دیابت نوع دوم عبارت است از کنترل غذایی و ورزش تا وزن بدن کاسته شود و به کنترل گلوکز خون کمک کند (گائینی و رجبی، ۱۳۹۰).
دیابت از شایع ترین بیماری های مزمن در جوامع بشری است. تعداد مبتلایان به این بیماری در جهان بالغ بر ۳۰۰ میلیون نفر می باشد که انتظار می رود این تعداد به ۵۰۰ میلیون نفر طی ۳۰ سال آینده برسد (باهندکا^[۷]،۲۰۱۲- ۲۰۱۰). با توجه به آمارهای جهانی در زمینه درصد بیماران دیابتی و متغیرهای مؤثر در ابتلای آن به نظر می رسد در کشور ما بیش از ۴ درصد یعنی بالغ بر ۲ میلیون نفر مبتلا به دیابت وجود داشته باشد (غضنفری و همکاران، ۲۰۰۹). سازمان جهانی بهداشت میزان شیوع دیابت نوع ۲ در ایران را طی سال های ۱۹۹۵، ۲۰۰۰ و ۲۰۰۵ به ترتیب ۵/۵، ۷/۵ و ۷/۶ درصد برآورد کرده است (بروکز^[۸] و همکاران ، ۲۰۰۴).
عوارض مزمن بیماری دیابت با مقادیر بالای گلوکز خون ارتباط مستقیم دارد (گومژ^[۹] و همکاران، ۲۰۱۰). افزایش قند خون موجب اتصال غیرآنزیمی گلوکز به پروتئین ها در داخل و خارج سلول می شود. افرادی که به مدت طولانی بیماری دیابت قندی دارند، دچار نارسائی کلیوی، آسیب چشمی، نارسایی دستگاه قلب و عروق و نارسایی سیستم عصبی می شوند (چایت^[۱۰] و بیرمان^[۱۱]، ۱۹۹۴). همچنین دیابت، مخصوصاً دیابت نوع ۲ اغلب با اختلالات متابولیسم لیپید همراه است و افزایش سطوح اسیدهای چرب پلاسما نقش اساسی را در افزایش مقاومت به انسولین ایفا می کنند. به علاوه اسیدهای چرب پلاسما باعث ایجاد دیس لیپیدمی در دیابت به وسیله افزایش سنتز لیپوپروتئین بسیار کم چگال^[۱۲] در کبد و پروتئین انتقال دهنده کلسترول و افزایش لیپوپروتئین کم چگال^[۱۳] و کاهش لیپوپروتئین پر چگال^[۱۴] می شود. این عملکرد آتروژنیک لیپوپروتئین ها (افزایش تری گلیسرید، افزایش لیپوپروتئین کم چگال و کاهش لیپوپروتئین پر چگال) باعث ایجاد آترواسکلروز و افزایش خطر حوادث قلبی- عروقی می شود، که شایع ترین علت مرگ و میر در دیابت نوع ۲ است (استینمتز^[۱۵]، ۲۰۰۳).
عدم درمان قطعی بیماری دیابت و عوارض کشنده آن، این بیماری را جزء بیماری های قابل اهمیت دسته بندی نموده است. از طرف دیگر این بیماری یکی از مهمترین عوامل خطر ایجاد کننده بیماری های قلبی- عروقی و شایع ترین علت قطع اندام، نابینایی و نارسایی مزمن کلیوی است. تمام این موارد کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به دیابت را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد(مسعود علوی و همکاران، ۱۳۸۳). ۳۰ درصد افرادی که هر سال به جمع بیماران تحت درمان با دیالیز اضافه می­شوند، دیابتی هستند. دیابت سومین علت مرگ ناشی از بیماری است که عمدتاً به دلیل شیوع بیشتر بیماری عروق کرونر در میان دیابتی­ها می­باشد (کیرک^[۱۶]، ۲۰۰۱).

درمان تغذیه ای- طبی^[۱۷] واژه ای است که جهت توصیف هماهنگی بهینه در میزان کالری دریافتی بیمار با دیگر جنبه های درمانی دیابت (ورزش، کاهش وزن و انسولین) به کار می رود. در درمان تغذیه ای- طبی جدید به جای توجه انحصاری به کاهش وزن بیمار، تصحیح سایر فاکتورها نظیر هیپرلپیدمی و فشار خون بالای بیمار مبتلا به دیابت نوع ۲ نیز مد نظر قرار می گیرند (احمدی، ۱۳۸۵). سال های طولانی است که ورزش به همراه رژیم غذایی و درمان دارویی به عنوان ۳ رکن اساسی در درمان و بهبود دیابت نوع ۲ شناخته شده است (موراتو^[۱۸]، ۲۰۰۶). در صورتی که رژیم غذایی و ورزش در کنترل غلظت گلوکز خون ناموفق باشند، تجویز داروهای ضد دیابتی خوراکی ممکن است ضرورت یابد. در بعضی از بیماران، انسولین به تنهایی یا همراه داروهای خوراکی مورد استفاده قرار می­گیرد. بعضی از بیماران به استفاده مداوم از انسولین و عده­ای دیگر به استفاده موقت از آن تنها در دوره­ های حاد مثل جراحی یا نا خوشی نیاز پیدا می­ کنند (ماریون، ۱۹۹۱).
مطالعات زیادی در زمینه تأثیر ورزش بر درمان و بهبود عوارض جانبی بیماری دیابت صورت گرفته و شواهد نشان داده اند که فعالیت بدنی و ورزش در کنار درمان دارویی می تواند به بهبود بیماران و کاهش عوارض دیابت کمک کند.
۱-۲٫ بیان مسأله:
هزینه­ های مربوط به دیابت اعم از هزینه­ های مستقیم و مراقبت­های طبی و هزینه­ های غیر مستقیم مربوط به معلولیت­ها و مرگ زود هنگام، حدود ۹۹ میلیارد دلار در سال تخمین زده می شود (درویش پورکاخکی، ۱۳۸۳).
تحقیقات نشان داده است که کاهش در فعالیت فیزیکی، موجب اختلالات متابولیکی می گردد که یک عامل شتاب دهنده در ایجاد و تشدید بیماری دیابت است (ایزاکس^[۱۹] و همکاران، ۲۰۰۷). لذا تمرینات منظم و افزایش سطح فعالیت فیزیکی می تواند باعث کاهش شیوع سندرم های متابولیکی و کنترل آنها گردد (گوردون^[۲۰] و همکاران، ۲۰۰۹).
امروزه متخصصان عقیده دارند که رژیم غذایی و داروها به تنهایی در درمان و کنترل قند و متابولیسم چربی های خون بیماران دیابتی کافی نیستند بلکه انجام فعالیت های بدنی و ورزشی نیز باید به برنامه روزانه این دسته از افراد اضافه شود (هزاوه ای و ترکمان، ۲۰۰۲).
مستندات قابل توجهی وجود دارند که نشان می دهند فعالیت های هوازی قادرند پاسخ دهی به انسولین را در افراد عادی و افراد با تحمل گلوکز مختل افزایش دهند (دنگل^[۲۱] و رینولدز^[۲۲]، ۲۰۰۴- کریکتس^[۲۳] و همکاران، ۲۰۰۴- رز^[۲۴]، ۲۰۰۳- فوسکا^[۲۵]، ۲۰۰۴).
فعالیت های حرکتی و ورزشی با افزایش مصرف قند کلی بدن توسط سلول های عضلانی و همچنین فعال تر کردن سوخت و ساز چربی ها، سبب کاهش غلظت گلوکز و بهبود چربی های خون می شوند (ملاندر^[۲۶]، ۱۹۹۸- گالبو^[۲۷]، ۱۹۹۸).
بر طبق مطالعات آینده نگر در انگلستان درباره ی دیابت، افزایش فشار خون سیستول، چربی های خون و قند خون به طور خیلی قوی وابسته به بیماری کرونر سرخرگ قلب می باشد (اسیتوپا، ۱۹۹۶). یکی از عوارض اصلی دیابت آترواسکلروز می باشد که نسبت به غیر دیابتی ها شدیدتر و شایع تر است. مرگ و میر ناشی از آترواسکلروز در دیابتی ها دو تا سه برابر غیر دیابتی ها است و طول زندگی را پنج تا هفت سال کاهش می دهد )برنامه ملی آموزش درباره کلسترول^[۲۸]، ۱۹۸۳). طبق مطالعات انجام شده اختلال چربی های خون (دیس لپیدمی) از جمله تری گلسیرید و بخصوص کلسترول از عوامل خطر جهت ایجاد آترواسکلروز می باشد. طبق شواهد موجود در افراد دیابتیک، سطح کلسترول و تری گلسیرید نسبت به افراد غیر دیابتی بالاتر است (انجمن دیابت آمریکا، ۱۹۹۵). سال های طولانی است که ورزش به همراه رژیم غذایی و درمان دارویی به عنوان ۳ رکن اساسی در درمان و بهبود دیابت نوع ۲ شناخته شده است. بی هزینه بودن ورزش و نداشتن عوارض درمان دارویی موجب شده که تحرک بدنی و انجام کامل فعالیت های روزانه، بیشتر در معرض توجه قرار بگیرد (موراتو ، ۲۰۰۶). ورزش می تواند در کاهش تری آسیل گلیسرول پلاسما و بهبود عملکرد قلب مؤثر باشد (پائولسون^[۲۹] و همکاران، ۱۹۹۲). ورزش می تواند از ابتلا به عوارض درازمدت دیابت جلوگیری کند. لذا ورزش کردن به عنوان یکی از روش های درمانی در بیماران مبتلا به دیابت، توصیه شده است (مارتینوس^[۳۰] و همکاران ، ۲۰۰۶). ورزش باعث کاهش قند خون و کاهش عوامل خطر قلبی- عروقی می­ شود. هم­چنین در بهبود کارآیی انسولین نقش مهمی دارد و با افزایش برداشت گلوکز توسط عضلات و بهبود عملکرد انسولین، سطح قند خون را پایین می­آورد. به­علاوه جریان خون و تون عضلات را نیز بهبود می­بخشد (لدبتر^[۳۱] و فیپس^[۳۲]، ۲۰۰۷). کاهش در غلظت انسولین پلاسما و بهبود در عمل انسولین ممکن است اثرات مطلوبی بر بیماری عروق کرونر داشته باشد (یانگ^[۳۳]، ۱۹۹۳).
ورزش های هوازی فعالیت هایی هستند که گروه بزرگی از عضلات را با شدت کم تا متوسط و به گونه ای مستمر در فاصله ی زمانی انجام آنها، به کار می گیرند. دویدن آرام، دوچرخه سواری و شنا نمونه هایی از این گونه ورزش ها هستند. انجام فعالیت های هوازی علاوه بر کمک به کنترل وزن در کم کردن فشار خون، بهبود پروفایل لیپوپروتئین و آمادگی قلبی عروقی و تنفسی مؤثرهستند (زینمان^[۳۴] و همکاران، ۲۰۰۴). اگر چه بیشتر پژوهش های انجام شده به بررسی تأثیر تمرین های استقامتی بر این بیماری پرداخته اند، اطلاعات اندکی در مورد تأثیر تمرین های قدرتی بر این بیماران وجود دارد (کوزا^[۳۵] و همکاران ، ۲۰۰۵). بر اساس آن مطالعه ها تأثیر تمرین های قدرتی بر کنترل قند خون متناقض گزارش شده است: مثلاً در یک پژوهش نشان داده شده است که دو ماه تمرین قدرتی تأثیری بر متابولیسم گلوکز ندارد (دانستن^[۳۶] و همکاران ، ۱۹۹۸)، ولی در گزارشی دیگر مشاهده می شود که ۵ ماه تمرین قدرتی تأثیر اندکی در بهبود میزان هموگلوبین گلیکوزیله در گروه تجربی دارد (هانکولا^[۳۷] و همکاران، ۱۹۹۷) و اریکسون و همکاران نشان دادند که ۸ بیماری که به مدت ۳ ماه در تمرین های قدرتی پیشرونده شرکت کرده اند بهبود معنی داری در میزان هموگلوبین گلیکوزیله داشته اند ولی تغییر معنی داری در سطح لیپیدها مشاهده نشد (اریکسون^[۳۸] و همکاران، ۱۹۹۷). هم چنین، مطالعه ی دانستن و همکاران در سال ۲۰۰۲ نیز نشان داد که سطح لیپیدهای سرم و لیپوپروتئین بدون تغییر باقی ماندند (دانستن و همکاران، ۲۰۰۲). طبق نتایج مطالعات کوزا و همکاران ، چهار ماه تمرین های قدرتی پیشرونده تغییر معنی داری را در سطح هموگلوبین گلیکوزیله، قند خون، مقاومت انسولین، کلسترول کل، تری گلیسرید ، لیپوپروتئین کم چگال و لیپوپروتئین پرچگال داشته است (کوزا و همکاران، ۲۰۰۵). بیماران دیابتی می توانند از تمرینات ورزشی جهت کنترل بهتر گلوکز خون، پروفایل چربی، وزن و فشارخون خود استفاده کنند. انواع مختلف تمرینات ورزشی از جمله تمرینات هوازی، مقاومتی و کششی می تواند برای آنان تجویز شود (استقامتی و همکاران، ۲۰۰۸).
مطالعات انجام شده در زمینه تأثیر تمرینات ورزشی بر کنترل قند خون بیشتر در ارتباط با ورزش های هوازی می باشد و از طرفی پژوهش های اندکی در رابطه با تأثیر ورزش و هم چنین تمرینات قدرتی بر کنترل قند خون انجام گرفته (حسنوند و همکاران، ۱۳۹۰) است. با توجه به مسایل گفته شده و هم چنین تنوع برنامه ها و سیستم های تمرینات قدرتی در این تحقیق، محقق در پی پاسخ به این سوالات است:

1. 1. آیا یک دوره تمرین هشت هفته ای قدرتی بر شاخص های قند خون و نیمرخ لیپیدهای پلاسمای خون مردان دیابتی نوع ۲ تاثیر دارد؟

1. 1. آیا یک دوره تمرین هشت هفته ای هوازی بر شاخص های قند خون و نیمرخ لیپیدهای پلاسمای خون مردان دیابتی نوع ۲ تاثیر دارد؟

1. 1. و آیا بین اثر هشت هفته تمرین قدرتی و تمرین هوازی بر شاخص های قند خون و نیمرخ لیپیدهای پلاسمای خون مردان دیابتی نوع ۲اختلافی وجود دارد؟

      1. 1. ضرورت و اهمیت تحقیق:

       

       

امروزه روند شیوع بیماری دیابت اهمیت این بیماری را به عنوان یک مشکل بهداشت عمومی مورد توجه قرار داده است (نوایی و همکاران،۱۹۹۳). سالیانه بیش از ۲۵۰ هزار نفر از مشکلات ناشی از بیماری دیابت می میرند و دو برابر این تعداد نیز در خطر بروز حملات قلبی و سکته قرار دارند، به طوری که هم اکنون در کشورهای پیشرفته به ازای هر بیمار شناخته شده حداقل یک بیمار ناشناخته وجود دارد، در حالی که در کشورهای درحال توسعه موقعیت کاملاً متفاوت بوده و به ازای هر بیمار شناخته شده ممکن است تا ۴ مورد شناخته نشده دیگر وجود داشته باشد (قدوسی و همکاران، ۲۰۰۵). طبق بررسی های به عمل آمده، ایران از جمله کشورهایی است که به میزان زیاد در معرض افزایش خطر ابتلا به دیابت قرار دارد (لاریجانی، ۱۳۸۴). هر چند دیابت نوع ۲ بیشتر افراد بالا ی ۳۰ سال را درگیرمی کند، ولی بروز آن در کودکان و نوجوانان رو به افزایش است که احتمالاً دلیل آن افزایش چاقی در این رده سنی به دنبال دریافت کالری اضافی و مصرف بسیار کم انرژی است (وریتی^[۳۹]، ۲۰۰۶).
مسایل یاد شده ضرورت تأمین امکانات درمانی مناسب در زمینه کنترل هر چه مطلوب تر بیماری دیابت را تأیید می نماید. امروزه اکثر صاحب نظران اصول اساسی درمان دیابت را به صورت استفاده از رژیم غذایی، فعالیت جسمانی و دارو می دانند، به گونه ای که فعالیت جسمانی منظم نقش کلیدی در مدیریت دیابت نوع ۲ خصوصاً کنترل گلیسمیک و اصلاح عوامل خطر قلبی عروقی و افزایش حساسیت به انسو لین، کاهش چربی بدن و کاهش فشار خون دارد، فعا لیت جسمانی منظم کاهش معنی دار هموگلوبین گلیکوزیله و کاهش هایپرلیپیدمی و عوامل خطر بیماری قلبی و نیز مزایای روانشناختی را برای بیمار به همراه دارد (محمد زاده و همکاران، ۲۰۰۸).
هرچند بسیاری از نویسندگان، عوارض خطرناک این بیمار ی را گزارش کرده اند، ولی دیابت با حفظ مقادیر قند خون ، قابل کنترل است (نیبرگ^[۴۰] و همکاران، ۱۹۸۷- پان^[۴۱] و همکاران، ۱۹۸۶). گلیکوزیله شدن پروتئین نیز در این روند، دارای تأثیر در کنترل متابولیکی و در بیماری زایی (پاتوژنز ) عوارض دیابت است و در حقیقت این فرایند، نقش مهمی در رویدادهای منجر به ایجاد آسیب های میکروسکوپی یا ماکروسکوپی عروق دارد (وینسی^[۴۲] و همکاران، ۱۹۹۰). ارزیابی کنترل بیماری دیابت را می توان به روش های اندازه گیری قند خون ناشتا هموگلوبین گلیکوزیله و فروکتوزآمین انجام داد (سریداما^[۴۳] و همکاران، ۱۹۹۰).
اگر چه فعالیت جسمانی یک درمان توصیه شده در دیابت است، با این حال این بیماران از فعالیت اندکی در این زمینه برخوردار هستند. محققان برآورد نمود ه اند که ۳۷ تا ۶۰ درصد از بیماران دیابتی فعالیت جسمانی اندکی دارند یا به میزانی که کارکنان مراقبت های سلامت به آنان تو صیه نموده اند عمل نمی کنند (گیلبرت^[۴۴]، ۲۰۰۳- وود^[۴۵]، ۲۰۰۲). مجموعاً تخمین زده می شود که فقدان فعالیت جسمانی ۱۰ الی ۱۶ درصد از علل هر یک از بیماری های دیابت و حدود ۲۲ درصد از علت بیماری ایسکمیک قلب را باعث می گردد (کاستانزو^[۴۶] و همکاران، ۲۰۰۶). مطالعات در شهر تهران نشان می دهد که بیش از ٨٠ درصد از مردان و ٨۵ درصد از زنان هیچ گونه فعالیت بدنی در خارج از محیط کار یا منزل حتی به صورت قدم زدن را ندارند (شکراوی و همکاران، ۲۰۰۹). همچنین بررسی وضعیت فعالیت جسمانی افراد بالای ٢۵ سال در جمعیت شهری قزوین نشان می دهد که ۴۵ درصد از مردان و ۵٧ درصد از زنان در طول هفته فعالیت جسمانی مناسب از جمله پیاده روی ندارند (ملک فضلی، ۱۹۹۹). به وضوح معلوم شده است که شیوع روزافزون چاقی و سبک زندگی بی تحرک نیز از عوامل مهم در بروز این بیماری هستند. دیابت نوع ۲ با اختلال و نارسایی ارگان های مختلف بویژه قلب و عروق خونی محیطی همراه است. هر چند دیابت نوع ۲ خطر عوارض میکروواسکولار نظیر رتیووپاتی و نفروپاتی را افزایش می دهد، غالب بیماران در اثر عوارض ماکروواسکولار از جمله بیماری عروق کرونر و سکته مغزی می میرندو خطر بروز این عوارض ۴۰۰-۲۰۰% می باشد (استوارت^[۴۷]، ۲۰۰۴). از آنجایی که استفاده از داروهای مختلف، همواره با عوارض جانبی همراه است و امروزه تلاش ها بیشتر در جهت پیشگیری از بیماری ها است و نیز با توجه به مطالعات متفاوتی که در زمینه تأثیر برنامه های تمرینی درمانی مختلف بر شاخص های خون، مقاومت به انسولین، کاهش مصرف دارو و نیز بهبود وضعیت روانی انجام شده است، به نظر می رسد شرکت نمودن در یک برنامه منظم و مدون ورزشی بتواند سهم عمده ای در کاهش عوارض دیابت، کاهش میزان مصرف دارو، بهبود سلامت روانی بیماران داشته باشد (شوندی و همکاران، ۱۳۸۹).
چندین مطالعه نشان داده اند که کاهش آمادگی جسمانی خطر ابتلا به دیابت را افزایش می دهد و افزایش فعالیت بدنی باعث جلوگیری موثر از بروز دیابت می شود (هلمریچ^[۴۸] و همکاران، ۱۹۹۹ و۱۹۹۴). وی و همکاران در تحقیقی تحت عنوان رابطه بین آمادگی هوازی و فعالیت بدنی پایین با میزان مرگ ومیر مبتلایان به دیابت نوع ۲ که بر روی مردان انجام شد به این نتیجه رسیدند که کاهش آمادگی هوازی و فعالیت بدنی ارتباط مثبت و معناداری با میزان مرگ و میر افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ دارد (وی^[۴۹] و همکاران، ۲۰۰۵).
هموگلوبین گلیکوزیله^[۵۰] یک شاخص مهم کنترل دراز مدت قند خون در طی ۳-۲ ماه اخیر می باشد (لاریجانی و همکاران، ۲۰۰۵ و پروکوپیو^[۵۱]، ۲۰۰۶). همچنین هموگلوبین گلیکوزیله یک عامل خطر مستقل برای بیماری عروق کرونر قلب و سکته مغزی در افراد با یا بدون ابتلا به دیابت می باشد (لاریجانی و همکاران ، ۲۰۰۵- ویندل^[۵۲]، ۲۰۰۹- استقامتی، ۲۰۰۶). و ورزش منظم می تواند میزان هموگلوبین گلیکوزیله را کاهش دهد (وریتی^[۵۳]، ۲۰۰۶).
بیشتر مطالعات به اثر مثبت تمرین بدنی بر سلامت عمومی و دیابت نوع ۲ اشاره داردند. ولی شکاف های عمیق در تعامل دیابت نوع ۲ و تمرین بدنی وجود دارد. این شکاف ها به شناسایی نوع برنامه تمرینات متنوع ورزشی که آزمودنی ها به آن پایبند خواهندبود، برمی گردد (ویکرز^[۵۴] و همکاران، ۲۰۰۶).
با وجود ارزش های شناخته شده تمرینات ورزشی هوازی، محدودیت هایی در انجام آنها وجود دارد. برخی افراد این تمرینات را یکنواخت و خسته کننده می دانند (سیگال^[۵۵] و همکاران، ۲۰۰۴).
با توجه به مسائل گفته شده و تأثیر ورزش بر درمان دیابت ضروری به نظر میرسد تحقیقی در این زمینه و با بهره گرفتن از شاخص های مختلف پایش قند خون به علت اهمیت قند خون در ایجاد عوارض میکرو و ماکروواسکولار و همچنین بررسی پروفایل لیپیدی به علت اهمیت سطوح لیپوپروتئینها در ایجاد عوارض قلبی بیماران دیابتی که از عوارض جدی بیماری دیابت می باشد، صورت گیرد. علاوه بر این یافتن روش های تمرینی مناسب خصوصاً در تمرینات قدرتی، که دارای تنوع فراوان و سیستم های تمرینی مختلف با اهداف متفاوت هستند و تحقیقات محدودی در این زمینه انجام گرفته است. همچنین در اکثر تحقیقات از افراد سالمند استفاده شده است، به همین منظور در این تحقیق از یک گروه خاص از بیماران که در این تحقیق از مردان غیرورزشکار دیابتی نوع ۲ که دارای سطح بیماری و سن همگن تری هستند استفاده شد.
۱-۴٫ اهداف تحقیق
۱-۴-۱٫ هدف کلی :
مقایسه اثر هشت هفته تمرینات هوازی و قدرتی بر شاخص های قند خون و نیمرخ لیپیدهای پلاسمای خون مردان دیابتی نوع ۲ شهر اهواز
۱-۴-۲٫ اهداف اختصاصی :
۱-۴-۲-۱٫ بررسی اثر هشت هفته تمرین هوازی بر شاخص های قند خون و نیمرخ لیپیدهای پلاسمای خون مردان دیابتی نوع ۲٫
۱-۴-۲-۲٫ بررسی اثر هشت هفته تمرین قدرتی بر شاخص های قند خون و نیمرخ لیپیدهای پلاسمای خون مردان دیابتی نوع ۲٫
۱-۴-۲-۳٫ مقایسه اثر هشت هفته تمرین هوازی و قدرتی بر شاخص های قند خون و نیمرخ لیپیدهای پلاسمای خون مردان دیابتی نوع ۲٫
۱-۵٫ فرضیه های تحقیق:
۱-۵-۱٫ هشت هفته تمرین قدرتی بر سطح قند خون ناشتای مردان دیابتی نوع ۲ تأثیر دارد.
۱-۵-۲٫ هشت هفته تمرین هوازی بر سطح قند خون ناشتای مردان دیابتی نوع ۲ تأثیر دارد.
۱-۵-۳٫ بین اختلاف میانگین ایجاد شده در سطح قند خون ناشتا در گروه های مورد مطالعه تفاوت وجود دارد.
۱-۵-۴٫ هشت هفته تمرین قدرتی بر سطح هموگلوبین گلیکوزیله مردان دیابتی نوع ۲ تأثیر دارد.
۱-۵-۵٫ هشت هفته تمرین هوازی بر سطح هموگلوبین گلیکوزیله مردان دیابتی نوع ۲ تأثیر دارد.
۱-۵-۶٫ بین اختلاف میانگین ایجاد شده در سطح هموگلوبین گلیکوزیله در گروه های مورد مطالعه تفاوت وجود دارد.
۱-۵-۷٫ هشت هفته تمرین قدرتی بر سطح فروکتوزآمین مردان دیابتی نوع ۲ تأثیر دارد.
۱-۵-۸٫ هشت هفته تمرین هوازی بر سطح فروکتوزآمین مردان دیابتی نوع ۲ تأثیر دارد.
۱-۵-۹٫ بین اختلاف میانگین ایجاد شده در سطح فروکتوزآمین در گروه های مورد مطالعه تفاوت وجود دارد.
۱-۵-۱۰٫ هشت هفته تمرین قدرتی بر سطح تری گلیسرید پلاسمای مردان دیابتی نوع ۲ تأثیر دارد.
۱-۵-۱۱٫ هشت هفته تمرین هوازی بر سطح تری گلیسرید پلاسمای مردان دیابتی نوع ۲ تأثیر دارد.
۱-۵-۱۲٫ بین اختلاف میانگین ایجاد شده در سطح تری گلیسرید پلاسما در گروه های مورد مطالعه تفاوت وجود دارد.
۱-۵-۱۳٫ هشت هفته تمرین قدرتی بر سطح کلسترول تام پلاسمای مردان دیابتی نوع ۲ تأثیر دارد.
۱-۵-۱۴٫ هشت هفته تمرین هوازی بر سطح کلسترول تام پلاسمای مردان دیابتی نوع ۲ تأثیر دارد.
۱-۵-۱۵٫ بین اختلاف میانگین ایجاد شده در سطح کلسترول تام پلاسما در گروه های مورد مطالعه تفاوت وجود دارد.
۱-۵-۱۶٫ هشت هفته تمرین قدرتی بر سطح لیپوپروتئین پر چگال پلاسمای مردان دیابتی نوع ۲ تأثیر دارد.
۱-۵-۱۷٫ هشت هفته تمرین هوازی بر سطح لیپوپروتئین پر چگال پلاسمای مردان دیابتی نوع ۲ تأثیر دارد.
۱-۵-۱۸٫ بین اختلاف میانگین ایجاد شده در سطح لیپوپروتئین پر چگال پلاسما در گروه های مورد مطالعه تفاوت وجود دارد.
۱-۵-۱۹٫ هشت هفته تمرین قدرتی بر سطح لیپوپروتئین کم چگال پلاسمای مردان دیابتی نوع ۲ تأثیر دارد.
۱-۵-۲۰٫ هشت هفته تمرین هوازی بر سطح لیپوپروتئین کم چگال پلاسمای مردان دیابتی نوع ۲ تأثیر دارد.
۱-۵-۲۱٫ بین اختلاف میانگین ایجاد شده در سطح لیپوپروتئین کم چگال پلاسما در گروه های مورد مطالعه تفاوت وجود دارد.
۱-۵-۲۲٫ هشت هفته تمرین قدرتی بر سطح لیپوپروتئین بسیار کم چگال پلاسمای مردان دیابتی نوع ۲ تأثیر دارد.
۱-۵-۲۳٫ هشت هفته تمرین هوازی بر سطح لیپوپروتئین بسیار کم چگال پلاسمای مردان دیابتی نوع ۲ تأثیر دارد.
۱-۵-۲۴٫ بین اختلاف میانگین ایجاد شده در سطح لیپوپروتئین بسیار کم چگال پلاسما در گروه های مورد مطالعه تفاوت وجود دارد.
۱-۶٫ محدودیت های تحقیق
۱-۶-۱٫ محدودیت های غیر قابل کنترل
۱-۶-۱-۱٫ تفاوت های فردی واحدهای مورد پژوهش در انجام تمرینات ورزشی موثر بود که از کنترل محقق خارج بود.

NS ، ^* و ^**به ترتیب عدم معنی‌داری و معنی‌داری در سطح احتمال ۵ و ۱ درصد

برآورد ضرایب همبستگی ساده بین صفات مورد مطالعه در جدول ۴-۵ آمده است. نتایج این مطالعه نشان داد که صفات روز تا گلدهی، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن هزار دانه رابطه مثبت و معنی‌داری را با عملکرد دانه در بوته نشان دادند. هاکان و اورال [۹۴] طی بررسی روابط بین عملکرد و اجزاء عملکرد ارقام رایج کلزا گزارش نمودند که پارامترهایی نظیر وزن هزار دانه، تعداد دانه در غلاف، تعداد شاخه و طول غلاف با عملکرد دانه همبستگی مثبت دارند و بالاترین همبستگی بین وزن هزار دانه، تعداد دانه در غلاف و طول دوره گلدهی وجود دارد. پور عیسی و همکاران [۱۱] گزارش نمودند که از بین اجزاء عملکرد در کلزا تعداد خورجین در بوته بیشترین همبستگی را با عملکرد دانه داشته است. در مطالعه حاضر صفت روز تا گلدهی بیشترین همبستگی را با عملکرد دانه در میان صفات مورد مطالعه دیگر نشان می دهد. نتایج تحقیقات دیگر صورت گرفته بر روی ارقام کلزا حاکی از آن است که عملکرد بالا در این گیاه اغلب با تولید تعداد بیشتر غلاف در بوته یا واحد سطح همراه است [۷۰، ۱۶۱].

رابطه منفی و معنی دار بین ارتفاع بوته و عملکرد دانه در بوته در این مطالعه مشاهده شد.علت وجود این رابطه منفی را می توان به تخصیص بیشتر مواد فتوسنتزی به رشد رویشی گیاه و متعاقبا افزایش ارتفاع و کاهش عملکرد دانه نسبت داد. همبستگی تعداد دانه در غلاف و تعداد غلاف در بوته منفی و معنیدار بود (جدول۴-۵)، بنابراین افزایش تعداد غلاف در بوته تاثیر منفی بر تعداد دانه در غلاف داشته است و افزایش همزمان دو صفت امکان پذیر نمیباشد. همبستگی صفت ارتفاع بوته با روز تا گلدهی معنیدار و منفی بود. وجود این رابطه میتواند مبین این نکته باشد که کاهش ارتفاع بوته یک تغییر مفید محسوب میگردد چرا که پاکوتاهی در گیاهان جنس براسیکا موجب مقاومت بیشتر به ورس و در نتیجه افزایش عملکرد میگردد [۴۴]. بنابراین با توجه به ضریب همبستگی مثبت و معنی دار روز تا گلدهی با عملکرد دانه در بوته و از جهت دیگر ضریب همبستگی منفی و معنی دار روز تا گلدهی با ارتفاع میتوان با انتخاب لاینهای پاکوتاه یا لاینهای با تعداد روز تا گلدهی بالا جهت افزایش عملکرد در برنامههای اصلاحی بهره برد. روستا باغی و همکاران [۲۲] نیز ضریب همبستگی ساده بین عملکرد دانه با صفات وزن هزار دانه (^**۷۸/۰r=)، شاخص برداشت (^**۵۷/۰r=)، تعداد شاخه فرعی را معنی‌دار و مثبت و صفات ارتفاع بوته (^**۵۵/۰-r=) و پایان گلدهی (^**۳۳/۰-r=) را منفی و معنی‌دار گزارش کرده‌اند. بهمرام و فرجی [۹] با بررسی روابط همبستگی فنوتیپی صفات در کلزا مشاهده نمودند که عملکرد دانه با طول دوره گلدهی،وزن هزار دانه و تعداد دانه در غلاف همبستگی مثبت و معنیداری داشته است. علی و همکاران [۵۷] نیز همبستگی منفی و معنیداری بین روز تا رسیدگی و وزن دانه وتعداد غلاف در بوته در کلزا گزارش کردند. میر موسوی و همکاران [۴۹] نیز با بررسی ضرایب همبستگی در کلزا نشان دادند که عملکرد دانه با تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه درغلاف و وزن هزار دانه همبستگی مثبت و معنیداری داشته است.

۴-۳- رگرسیون مرحله ای

در مطالعه بین متغیرها گاهی لازم است به جای کلیه ی متغیرهای مستقل در مجموعه نسبتاً کمی از آنها که اطلاعات کافی را شامل می‌شود، استفاده نمود [۴۵، ۱۰۹، ۱۶۵]. روش رگرسیون گامبهگام یکی از متداول‌ترین روش‌های برآورد معادله رگرسیونی و تعیین مهم‌ترین متغیرهای مستقل اثرگذار بر متغیر تابع است. در این روش ابتدا متغیری که باعث افزایش هر چه سریعترR² می‌شود وارد معادله می‌شود و پس از آن به ترتیب متغیرهای دیگر وارد می‌شود [۸۴، ۱۱۰]. بدین ترتیب در اصلاحنباتات می‌توان برای تبیین عملکرد و افزایش کارایی انتخاب از تعدادی صفت به عنوان شاخص‌های مؤثر در جهت دستیابی به هدف اصلی افزایش عملکرد استفاده کرد.
نتایج حاصل از رگرسیون مرحله ای برای صفت عملکرد دانه در جدول ۴-۶ نشان داد که از میان صفات اندازه گیری شده، صفت روز تا گلدهی که بیشترین همبستگی ساده با عملکرد داشت به عنوان نخستین متغیر وارد شده به مدل بود که ۱۴ درصد تغییرات عملکرد دانه را توجیه نموده است. در مرحله بعد تعداد غلاف در بوته وارد مدل شد که این صفت نیز توانست ۵ درصد دیگر از تغییرات عملکرد دانه را توجیه کند. در مرحله سوم صفت تعداد دانه در غلاف وارد مدل گردید که به همراه دو صفت قبلی جمعاً ۲۴ درصد تغییرات عملکرد دانه را توجیه نموده‌اند. اضافه کردن وزن هزار دانه در مرحله چهارم به مدل ضریب تبیین را به اندازه ۳% افزایش داد. با توجه به همبستگی معنی دار و مثبت روز تا گلدهی، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن هزار دانه در کنار کاهش ارتفاع بوته و کاهش روز تا رسیدگی، عملکرد دانه را افزایش خواهد داد.
در مطالعه علی و همکاران [۵۶] نتایج مشابهی در خردل هندی مبنی بر وجود بیشترین اثر مستقیم برای صفات تعداد غلاف در بوته و وزن هزار دانه بر عملکرد گزارش کردند. مندهام و همکاران [۱۲۵] نیز نشان دادند که افزایش تعداد دانه در غلاف عامل کلیدی در افزایش عملکرد ارقام جدید کلزا در استرالیا به شمار می رود. برادران و همکاران [۶۲] در استفاده از رگرسیون گام به گام در کلزا نشان داده است که پنج صفت تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن هزار دانه، درصد روغن و تعداد گره در ساقه توانسته‌اند در مدل رگرسیونی قرار بگیرند و عملکرد دانه را توجیه کنند. عمرانی و همکاران [۳۸] بر روی لاین‌های جهش یافته کلزا، صفات تعداد غلاف در بوته، وزن هزار دانه و تعداد دانه در غلاف به ترتیب با ۳۸، ۲۸ و ۹ درصد جزء اولین صفاتی بودند که وارد مدل تجزیه رگرسیونی شدند و توانستند ۷۴ درصد واریانس مدل را به خود اختصاص بدهند و صفت روز تا رسیدگی چهارمین صفتی بود که توانست وارد مدل شود و ۹/۵ درصد ضریب تبیین را افزایش دهد.

در هر نقطه ای حلقه های علمی شکل می گیرد و مردم به آموختن و فراگیری علوم روی می آورند. یکباره به یک جهش علمی دست می یابد و همه علوم، اعم از علوم عقلی و نقلی، گسترش می یابد.
جمع بندی و نتیجه گیری
مشکل اصلی و نخستین آن منجی بزرگ انسان، مشکل خداباوری یا افکار خدا نیست، مشکل عبادت و پرستش نیست، مشکل اصلی، بیداد و ستم جهان‌سوز و عالم‌گیر است که بشریت را در کام خود فرو برده و در آتش خود سوزانده است و مذهب، عقیده، آرمان، آزادی، معیشت و همه چیز او را نابود ساخته است، آتشی که نخست ـ و در ظاهر ـ به خرمن زیست فیزیکی و زندگی این دنیایی انسان در طول تاریخ فرو افتاده و آن را یک‌پارچه نابود کرده است، و سپس ـ براساس ارتباط حتمی و ضروری مادیت و معنویت ـ حیات معنوی و متافیزیکی او را نیز تباه ساخته است.

بر اساس بیان قرآن، هدف و مقصد از ارسال رسل و بعثت انبیاء، برپایی قسط و عدل در جامعه است (حدید:۲۵). در سنت معصومان و روایات اهل بیت عصمت و طهارت (علیه السلام) که بی گمان ترجمان و تفسیر بی کم و کاست قرآن است نیز تأکید ویژه ای بر عدالت اجتماعی شده است. در اهمیت ایجاد و بسط عدالت اجتماعی در تعالیم اسلامی همین بس که به عنوان عصاره و چکیده حکومت آرمانی و جهانی حضرت مهدی(عح) معرفی شده است. به عبارت دیگر، شجره طیبه ای که با تلاش و مجاهدت۱۲۴ هزار پیامبر و صدها هزار تن از اوصیای آنان در طول تاریخ کاشته و پرورانده شده است، میوه و ثمره نهایی اش، حکومت جهانی یگانه مصلح کل عالم بشریت، حضرت مهدی(عج) می باشد که مهم ترین و محوری ترین شعار آن، شعار عدالت و ظلم ستیزی است. از این رو، شاید سخنی به گزاف نباشد، اگر ادعا کنیم محوری ترین ارزش و فلسفه عملی تمامی تعالیم اسلامی، عدالت اجتماعی است و مقصد نهایی بعثت انبیاء و کتابها و تعالیم الهی آن بوده که بشر در تمامی ابعاد زندگی خود به عدالت روی آورد، با این حال، تا کنون تاریخ تحقق این آرمان را ندیده و زمان تحقق کامل آن زمان حضور مهدی(عج) است. در آن زمان است که عدالت اجتماعی در تمام ابعاد اقتصادی، اداری و سازمانی، سیاسی و فرهنگی محقق می شود. ولی در زمان غیبت نیز انسانها موظف اند علاوه بر آگاهی و معرفت به ویژگیهای دوران ظهور و باور عمیق به آن، بکوشند با الهام از این ویژگیها و به اقتضای امکانات و توانمندیهای خود، در یک روند تکاملی حداقلهایی از آن ویژگیها را در جامعه خود محقق کنند و زمینه ساز شرایط مناسب برای شکل گیری ظهور حضرت و احیاناأ تعجیل در ان باشند.

نتیجه:
خداوند متعال به منظور هدایت بشر و تبیین صراط مستقیم و نجات وی از سر در گمی ها و رنج های زندگی، دین را مطابق با نیازهای هرزمان تشریع فرموده و آن را در قالب کتابی وحیانی بر پیامبر فرو فرستاده تا مردم را به سوی فرامین آن فراخواند و بعد از پیامبر اکرم(صلی الله علیه واله)، بواسطه امام معصوم به راه سعادت و خوشبختی که همان احیا حیات معنوی انسان و اجرای دین برگزیده الهی در متن جامعه بوده، سوق داده شوند. با توجه به مطالب ذکر شده تا بستر فراهم نگردد و جامعه انسانی به نور ایمان زنده نشود، حکومت برحق ولی عصر(ارواحنافداه) با دو محوریت امنیت و عدالت محقق نشده ، از این جهت حضرت با نفوذ در اندیشه و انگیزه ها و هدایت آن به سوی حق، به اجرای این مهم می پردازند
پیشنهادات :
۱ـ باتوجه به مطالب ذکرشده قرار گرفتن در صراطی که توسط حضرت احیا می گردد، نیاز به آمادگی داشته: در عرصه جهاد علمی، مسلح شدن به قلم و تیغ سخن و در عرصه عملی تجهیز به اسلحه رزم و آموختن شیوه های نوین، یعنی اقتدا به سنت امامان هدایت(ع) ومسلح بودن یا مسلح شدن به سلاح علم و ایمان برای مجاهده در راه خدا
۲ـ مسلمان مردن که همان زیستن به حیات عاقلانه و دوری از زندگی و مرگ جاهلانه است، سفارش تمام انبیای الهی است(آیه۱۳۲بقره و آل عمران آیه ۱۰۲) و حیات معقول را معرفت امامت و اعتقاد به ولایت و شناخت حقیقی امام به انضمام اطاعت او تأمین می کند و این شناخت، شناخت حسب و نسبب و… نبوده وگرنه حاکمان برخاسته از سقیفه، فاجعه آفرینان انسانیت کش کربلا و …. بیش از دیگران به زوایای سطحی شناخت امامان عصر خویش عالم بودند.
۳ـ عرصه فرهنگی از اساسی ترین عرصه هایی است که در زمینه سازی طلوع شمس مهدوی(عج)مؤثر است و انسان می بایستی در این عرصه خود را در محدوده اوامر الهی بگذارد و از قلمرو دستورهای قرآن و عترت تجاوز نکند و معارف و مآثر قرآن و عترت(ع) را احیا و منتشر سازد و از اندیشه های وحی دفاع کنند و متعدیان متجاوزی را که به امید فتح عقول و قلوب جوانان و نوجوانان، به سرزمین دلهای پاکشان هجوم می آورند، با تیغ بران برهان و شعاع فروزان عقل منکوب سازند، تا بر آنان که می کوشند با زعم قرائت های مختلف از دین و القای شبهه و مغالطه، عقل را کور و دل را تاریک سازند عرصه تنگ گردد.
پی نویس :
× قوم عاد در صنعت شهرسازی به پایه ای بود که قران از آن چنین یاد می کند: إِرَمَذاتِالْعِمادِ.الَّتی‏لَمْیُخْلَقْمِثْلُهافِیالْبِلاد(فجر،۷و۸)؛قوم ثمودنیز در آن روزگار باتسطیح کوههابه بنای محکم و زیبا و امن می پرداختند: وَثَمُودَالَّذینَجابُواالصَّخْرَبِالْواد(فجر،۹) ؛واصحاب حجرنیز در دل کوههابرای خود خانه های محکم می ساختند: وَکانُوایَنْحِتُونَمِنَالْجِبالِبُیُوتاًآمِنینَ(حجر،۸۲)؛اما باتمام این پیشرفتها در زندگی مادی ، قرآن زندگی انها را جاهلانه دانسته(َ فَأَخَذْناهُم بِما کانُوا یَکْسِبُونَ (اعراف،۹۶) )
کتاب نامه:
۱)حسایی،ابن ابی جمهو ر، عوالی اللالی،،قم،انتشارات سیدالشهداء،ج۴
۲)آملی،شمس الدین محمدبن محمود، نفایس الفنون،تصحیح بهروز ثروتیان، تهران،۲۵۳
۳)ابن فارس،احمدابن فارسی،معجم المقاییس فی اللغه ،قم،،مرکز نشرمکتب الاعلام الاسلامی
۴)ابن ماجه ،ابو عبدالله محمدبن یزید القزوینی ،سنن، تحقیق و تعلیق محمد فؤاد عبدالباقی،مصر، دار احیاء الکتب العربیه،ج۲
۵)ابن منظور ،محمدبن مکرم، ،لسان العرب،ج۱۰،
۶)ابن ابی الحدید،شرح نهج البلاغه،مکتبه آیه الله المرعشی،ج۴
۷)ابن ابی الحدید،‌شرح نهج البلاغه، ج۱،صص۲۸۱-۲۸۲ ذیل خطبه شانزدهم
۸)آمدی، سیف الدین ،ابکار الافکارفی اصول الدین، قاهره،دارالکتب و الوثائق القومیه
۹)ابوعیسی محمد بن عیسی بن سوره، الجامع الصحیح (سنن الترمذی) ،تحقیق: ابراهیم عطوه عوض محمدفوائد عبدالباقی و احمدمحمد شاکر، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی تا، ج۵، ص۶۶۲، ح۳۷۸۶٫
۱۰)ابن عربی، عارضه الاحوزی شرح صحیح الترمذی،بیروت، دارالاحیاء التراث العربی،۱۴۱۵ق،ج۹
۱۱)ابن طاوس، الملاحم و الفتن، فی ظهور الغائب المنتظر، قم، ناشر شریف رضی،۱۳۷۰
۱۲)اربلی ،علی بن عیسی ، کشف الغمه فی معرفه الائمه، تبریز،مکتبه بنی هاشمی،۱۳۸۱ق،ج۲،ص۴۷۷
۱۳)بالادستیان،محمد امین و محمدمهدی حائری پور و مهدی یوسفیان، نگین آفرینش، درس ۴
۱۴)بحرانی،سید هاشم حسینی، سیمای حضرت مهدی در قرآن، ترجمه سید مهدی حائری قزوینی، تهران آفاق،۱۳۶۷،ص۲۳-۲۴
۱۵)بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن،تهران، بنیاد بعثت،۱۴۱۶ق،ج۵
۱۶)البغدادی، الخطیب، تاریخ بغداد، دراسه و تحقیق، مصطفی عبد القادر، بیروت، دار الکتب العلمیه،۱۳۶۸
۱۷)بهرامی،قدرت الله، مجله حضرت امام خمینی از دیدگاه رهبری، مشهد آستان قدس رضوی، مؤسسه قدر ولایت، سال ۱۳۷۸
۱۸)البخاری،محمدبن اسماعیل ،صحیح، بیروت، دار احیاء التراث العربی، تحقیق دکتر مصطفی ریب البغا،مطبعه الهندی،۱۹۷۶م،ج۳
۱۹)التهانوی،محمداعلی بی علی ، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم،تصحیح غلام قادرو دیگران،کلکته،ج۲: ۱۵۳۹
۲۰)جوادی آملی، عبدالله, تفسیر موضوی: حیات حقیقی انسان در قرآن,قم،مرکز نشر اسرا,ج۱۵,
۲۱)ـــــــــــــــــ، هدایت در قرآن ، مرکز نشر فرهنگی رجاء
۲۲)ــــــــــــــــ ، امام مهدی موجود موعود، تحقیق و تنظیم سید محمد حسن مخبر،قم،مرکز نشر اسرا،۱۳۸۷
۲۳)ـــــــــــــــــ ،انتظاربشر از دین
۲۴)ـــــــــــــــــ ،تسنیم,مرکز نشر اسرا,ج۷
۲۵)ــــــــــــــــــ ،تفسیر موضوعی وحی ونبوت در قرآن،انتشارات موسسه اسراء،۱۳۸۱،ص۲۰

۳) پیش آزمون: با آزمون پیام‌ها و مواد تولید شده در گروه مخاطب، نقایص آن برطرف می‌شود.
۴) مداخله: برنامه به صورتی که طراحی شده، اجرا می‌شود.
۵) ارزشیابی و پس خوراند: تاثیرات اجرای برنامه بر گروه مخاطب سنجیده می شود. (باید توجه داشت که این مرحله از برنامه در تمامی فرایند بازاریابی اجتماعی جاری است)

۱-۵-۲-۲ - برنامه‌ریزی

یک استراتژی بازاریابی اجتماعی موثر بر مبنای پژوهش‌های محکم بنا می‌شود.
در مرحله برنامه‌ریزی هدف پژوهش، آموختن بیشتر در مورد بازار و گروه مخاطب است. چند روش معمول مورد استفاده در این مرحله عبارتند از: پیمایش، گروه‌های متمرکز و مصاحبه. البته از منابع مهم کسب اطلاعات برای پژوهش در مورد بازار و گروه مخاطب می‌توان به مجلات فنی و بازرگانی، نظرات عمومی، پیمایش مشتریان، مطالب روزنامه‌ها، آمار حاصل از سرشماری‌ها و دیگر پیمایش‌های دموگرافیک، اطلاعات موجود در واحدها و بخش‌های دولتی، شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی، آژانس‌های تبلیغاتی محلی و حوزه‌های تحقیقاتی بازار اشاره کرد. برای تامین اطلاعات در مورد میزان درک مشتریان هم استفاده از گروه‌های متمرکز، مطالعه سطح دانش نگرش و عملکرد، اطلاعات بازاریابی و تحلیل رسانه‌ای می‌توان استفاده کرد.

استفاده از گروه‌های متمرکز در تمامی فرایند بازاریابی اجتماعی، از برنامه‌ریزی گرفته تا تولید مواد و پیام‌های آموزشی، می‌تواند عملی باشد. در بعضی موارد بازاریابان اجتماعی باید از گروه‌هایی بدانند که روی مخاطبین تاثیر دارند. از جمله این گروه‌ها می‌توان به همسران، والدین، سیاست‌گذاران، پزشکان و وکلا اشاره کرد.
برای بالابردن شانس دستیابی به مخاطبین از طریق رسانه‌ها، دو راه وجود دارد:
الف- تعیین و استفاده از رسانه‌های مناسب که بیشتر توسط گروه مخاطب مورد استقبال قرار می‌گیرند.
ب- توجه به دروازه‌بان‌هایی که محتوا و جریان اطلاعات را کنترل می‌کنند.
پس از شناسایی محورهای رسانه‌ای پژوهش بر روی این دروازه‌بان‌ها بسیار مهم است. افرادی مانند ویراستاران، تهیه‌کنندگان، نویسندگان، مجریان، مدیران و دیگر کسانی که به نحوی با موضوع در ارتباط هستند، در این دسته جای می‌گیرند.

۲-۵-۲-۲- تولید مواد و پیام‌ها

در این مرحله مواد و پیام‌ها تولید می‌شوند. این کار با توجه به مفاهیم مکان‌یابی و با تاکید بر نقاط کلیدی بازار چون جذابیت یا ظاهر محصول، منافع حاصل از محصول، تصویرسازی برای مصرف کننده، کاربرد آن و دسته‌بندی مناسب محصول صورت می‌گیرد.
بهترین جمله برای مکان‌یابی (تا محصول مورد نظر ما در مقایسه با محصولات دیگر پذیرفته شود) بستگی به نتایج آزمون تعدادی از مفاهیم در یک مصاحبه یا گروه متمرکز دارد. در این مرحله مهم آن است که چه گفته شود، نه این که چگونه گفته شود!
انتخاب نام مناسب برای محصول یا خدمت هم در این مرحله صورت می‌گیرد.

۳-۵-۲-۲- پیش آزمون مواد و پیام‌ها

مواد و مفاهیم تولید شده با تعدادی از گروه مخاطب آزمون می‌شود تا مواردی چون ماندگاری در حافظه، سلامت محصول، برقراری ارتباط، درک مفهوم، باورپذیری، قابلیت پذیرش محصول، تصویر و جذابیت خدمت یا محصول کنترل گردد. به این ترتیب مکان‌یابی محصول یا خدمت ارزیابی می‌گردد تا پس از رفع کاستی‌ها، نهایی شده و آماده عرضه به گروه مخاطب شود. در مورد پیام‌های نوشتاری (چاپی) قابلیت خواندن آنها (به خصوص در جوامع با سطح اقتصادی اجتماعی پایین) بسیار اهمیت دارد.

قبل از اتمام نهایی، پیام‌های تولید شده توسط گروهی از افراد حرفه‌ای بررسی می‌شود تا مواردی چون تناسب، ابهام، درک مطلب و طراحی آن ارزیابی گردد. در انتها، قبل از اجرای برنامه باید آن را در یک موقعیت واقعی امتحان کرد تا نقاط قوت و ضعف آن و مشکلات سیاسی اجتماعی یا فرهنگی ناشی از آن، نشان داده شود.

۴-۵-۲-۲- مداخله

با شناسایی کانال‌های رسانه‌ای و تولید پیام‌های استاندارد شده، برنامه بازاریابی اجتماعی آماده اجراست. یک پوشش رسانه‌ای مناسب و مطلوب می‌تواند پیام‌های مورد نظر ما را به گروه مخاطب منتقل نماید.

۵-۵-۲-۲- ارزشیابی

در برنامه بازاریابی اجتماعی، معمولا ارزشیابی در سه بخش انجام می‌شود:
۱) ارزشیابی فرایند (Process Evaluation)
۲) ارزشیابی اثر (Outcome Evaluation)
۳) ارزشیابی پیامد (Impact Evaluation)
در نوع اول ارزشیابی، تعیین می‌گردد که آیا با اجرای مراحل مختلف برنامه بر اساس دستورالعمل تهیه شده دسترسی به مخاطب صورت گرفته است یا نه؟
در نوع دوم، مشخص می‌شود که آیا تغییری در مخاطبینی که در تماس با پیام‌ها و مواد ما بوده‌اند مشاهده شده است یا نه؟
در نوع سوم، تعیین می‌کنیم که آیا انجام رفتار باعث تغییرات مطلوب در سطح کلان جامعه شده است یا نه؟ (مانند کاهش مورتالیتی یا موربیدیتی)
در سال ۱۹۸۹ کاتلر و روبرتو ارزشیابی دیگری را هم در برنامه‌های بازاریابی اجتماعی وارد کردند و به آن ارزشیابی اخلاقی گفتند. در ارزشیابی اخلاقی هم هدف و هم وسیله مورد قضاوت قرار می‌گیرد و بررسی می‌شود که آیا تغییر درست و مطلوب از راهی درست ایجاد شده است؟
در بازاریابی اجتماعی توجه به اخلاق بسیار مهم است. معیارهای اخلاقی باید از همان ابتدای برنامه مدنظر قرار داده شود. مردم را نباید مجبور به انجام کاری کرد حتی اگر آن رفتار برایشان سودمند باشد. در ضمن باید مطمئن بود که برنامه بازاریابی اجتماعی ما بر

ای مخاطبین هیچ ضرری ندارد.
آنچه در یک برنامه بازاریابی اجتماعی باید مورد ارزیابی دقیق قرار گیرد، عبارت است از:
۱) آگاهی مخاطبین از محصول
۲) آگاهی از تبلیغ و یادآوری محصول
۳) سطح دانش، نگرش و عملکرد مخاطبین
۴) تصویر محصول
۵) تجربه مخاطب از محصول
۶) رفتارها
بررسی آگاهی، میزان استفاده از محصول و تداوم استفاده از آن در یک برنامه بازاریابی اجتماعی اهمیت دارد و نواقص برنامه را تا حدود زیادی مشخص می کند:
- در صورتی که آگاهی مخاطب از محصول پایین باشد، اشکال را باید در سیستم رسانه‌ای و پیام‌ها جستجو کرد.