اعتقادات ، ارزش‌ها و اعمال دینی مسلط در هر جامعه ریشه در تاریخ و سنت‌های دیرینه دارد شرایطی که مردم در سال‌های سازنده زندگی شان تجربه می‌کنند اثر عمیقی به ارزش‌های فرهنگ شان دارد بزرگ شدن در جامعه ای که در آن بق امر نامطمئنی است به تاکید قوی بر دین می انجامد برعکس تجربه سطوح بالای امنیت حیاتی در سراسر سال‌های سازنده زندگی از اهمیت ذهنی دین در زنگی مردم می‌کاهد.(همان:۳۱۵)
ارزش‌ها و اعتقادات به شدت بر مشارکت دینی نظیر حضور در مراسم عبادی و برگزاری نماز و… تاثیر می‌گذارند . شرکت در مراسم مذهبی رابطه مثبت با انواع خاصی از سازمان های غیر انتفاعی –دینی و سازمان‌های اجتماعی دارد. عضویت در سازمان های دینی رابطه معنی داری با شاخص های مختلف مشارکت مدنی شامل نگرش های اجتماعی و رفتار سیاسی دارد. با آنکه سطوح فزاینده امنیت حیاتی به غیر دینی شدن می انجامد اما تغییرات فرهنگی به دنبال دارد.

۱-Ronald Aynglhart
از نظر محقق می‌توان این طور گفت که حتی مولفه های دینداری و دین می تواند در فرهنگ مردم یک جامعه اثر گذار باشد . یعنی دین حتی در جزئیات فرهنگ جامعه تاثیر خواهد گذاشت .
به طوری که آن جامعه را با همان فرهنگ دین شناخته می شود حال این جزئیات دینی می تواند اثرات خود را بر روی افراد بگذارد.مشاهدات و تحقیقات نشان داده تا وقتی که اعضای جامعه به اعتقادات مذهبی خود پایبند باشند به فساد روی نمی‌آورند نظریه کنترل اجتماعی بر این نکته تاکید دارد که در جامعه ای که وابستگی میان اعضاء ضعیف شود احتمال بیشتری برای انحراف مردم وجود دارد که این انحراف در پای‌بندی به فرهنگ جامعه هم تاثیرات سوء خواهد داشت .

۳-۳-۲ - دین
دین در لغت به معنی : آیین ، کیش ، مذهب ، صبغه ، مرام مذهبی و اعتقادات قلبی ، سرسپردگی به اوامر الهی ، و.. است .که در لغت انگلیسی به صورت Religion و Faithe  و Debt و Amount due و… استعمال می شود . ولی کاربردی ترین واژه انگلیسی به نام دین آنچنان که مورد تصوّر ماست  کلمه
«Reilgion» است. (مهدوی کنی، ۱۳۸۷: ۲۴)
امّا دین در اصطلاح به معنی مجموعه باورها و اعتقادات مذهبی هر فرد یا گروه ویا ملّتی است که نسبت به اعتقادات درونی وحس فطری پرستش از خود منعطف می سازد .ممکن است این باورها درست باشد و به قول ما صراط المستقیم باشد و یا در اندیشه غلط غوطه ور باشد . اصولاً باورهای دینی بر اساس صبغه دینی پیشینیان هر قوم وهر ملّت است.(همان:۲۸)
استاد شهید مرتضی مطهری در تعریف دین یادآور می‌شود: که اساساً واژه دین در قرآن به سه معنا استعمال شده است در مورد نخست دین همانا مفهوم خضوع و فروتنی را دارد، مثل آیه (مخلصین له الدین) یعنی اخلاص می‌ورزند.معنای دیگر دین معنایی است که ما بیشتر آن را به کار می‌بریم، یعنی نظامی که دارای یک سلسله عقاید مثل بینش ‌ها و شناخت درباره جهان، خدا، انسان و جهان دیگر است.(مسعودی، ۱۳۹۰: ۳۶)
ناصر باهنر استاد دانشگاه امام صادق (ع) در مقاله (ارتباطات دینی و جهانی شدن رسانه های سنتی و جدید) که در سمینار کنفرانس وحدت اسلامی ۱۳۸۲ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ارائه شد به بررسی نقش رسانه های مدرن در کنار رسانه های سنتی در ارتباطات دینی مبادرت کرده است.از نظر باهنر نقش سنت با ظهور نوگرایی و جوامع مدرن بدون شک تغییراتی یافته و برخی وجوه آن تحت تاثیر شرایط جدید جهانی قرار گرفته است تعیین این دگرگونی ها بسته به خصوصیات فرهنگی در هر جامعه ای متفاوت است. اما نمی‌توان گفت که الزاماً این دگرگونی‌ها سبب تضعیف سنت شده است .(همان،۷۲)
۴-۳-۲- تعریف فرهنگ دینی
فرهنگ دینی از نظر محقق عبارت است از مجموعه روشها ، باورها ، رفتارها ، کردارها و اخلاق دینی یک ملّت اطلاق می‌شود . که این کنش ها و واکنشها نسبت به شرایط زمان ومکان متفاوت است. در واقع تمام رفتارها و کردارها وحتی پندارهای مردمی که از اعتقادات درونی شان منشاء گرفته می شود را فرهنگ دینی آن مردم یا آن جامعه و ملّت می نامند . نقش فرهنگ دینی در تکوین فرهنگ‌ها به اندازه‌ای مهم است که می‌تواند به صورت گفتمانی مستقل مورد توجه قرار گیرد.
لذا فرهنگ دینی فرهنگی است که پشتوانه آن جهان بینی دینی است که تکلیف ما را نسبت به همه چیز معین کرده و روش و منش زندگی ما را تعیین می‌کند. ریشه های فرهنگ دینی ممکن است در ظاهر مشهود‌، پویا و ایستا نباشد این به این دلیل است که مطابق دستورات دینی عمل نمی شود به همین دلیل برای جبران ایستایی باید از ابزار و امکاناتی جهت پیشبرد فرهنگ دینی استفاده نمود که در این زمینه می توان از رسانه ها استفاده کرد زیرا رسانه ها جزئی از تفکر دین هستند و نه صرفاً ابزار نشر و پخش آن با اکتفا به رسانه‌های محدود اقبال دستیابی به تجلیات بکر ونوین دینی ممکن است از دست برود. تبلیغ به عنوان ابزار ترویج فرهنگ دینی، شامل هرگونه فعالیت نظام‌مندی است که به صورت مستقیم به قصد گسترش علمی، عاطفی و رفتاری اسلام صورت می‌گیرد.
بدیهی است که دین عینیت‏ یافته و فرهنگی‏شده، به عنوان یک واقعیت اجتماعی، کلیت جامعه و حتی غیرمؤمنان به خود را نیز متأثر می‏سازد. از این‏رو، در حوزه تعامل دین و رسانه چنین به نظر می‏رسد که فرهنگ از یک‏سو، بستر و عرصه داد و ستد دین و رسانه و از سوی دیگر، خود در سطحی گسترده محصول و معلول این تعامل است. به بیان دیگر، دین با واسطه یا در ضمن فرهنگ به رسانه راه یافته و پس از پردازش رسانه‏ای مجدداً به صورت فرهنگی شده در گستره اجتماع انعکاس می‏یابد. .(شرف الدین،۱۳۹۱: ۱۰ )
چرخه سه ضلعی دین، رسانه و فرهنگ در یک ارتباط دیالکتیکی پیچیده به مرور زمان به درهم آمیختگی هرچه بیشتر دین و فرهنگ منجر می‏شود. «رسانه دینی» نیز از نگاه قایلان آن، رسانه‏ای است که به انعکاس فرهنگ دینی تولید یافته در جامعه مؤمنان و در سطحی دیگر به فرهنگی شدن تدریجی دین با هدف انتقال و نفوذ آن به ساحت‏های گوناگون روانی و اجتماعی جامعه و افزایش سطوح تماس توده‏ها با آن کمک می‏کند. نکته پایانی اینکه، رسانه‏ای شدن روزافزون پدیده‏ها و روابط اجتماعی ـ فرهنگی و کالایی شدن فرهنگ که خود محصول و معلول فعالیت گسترده و نفوذ و غلبه رسانه‏های جمعی و فناوری‏های ارتباطی و اقتصاد فرهنگ است، ضرورت توجه به نقش و اهمیت رسانه و نسبت آن با فرهنگ و مصنوعات فرهنگی، به ویژه دین و فرهنگ دینی را مسجل ساخته است.(همان ، ۱۵)

۵-۳-۲- سرفصل های عملی فرهنگ دینی
باورها: اعتقادات به وحدانیت حضرت حق، اسماء و صفات الهی، بازگشت انسان و همه موجودات به سوی حق تعالی و منازل آخرت و ارسال رسل، عصمت انبیاء و…
ارزش‌ها: ایثار، کمال طلبی، عدالت، انصاف…
هنجارها: حرمت همسایه، احترام به والدین…
نمادها: حجاب ، مسجد، سبک معماری …
تصویر شماره۶-سرفصل های عملی فرهنگ دینی
۶-۳-۲- تبلیغ سنتی و مدرن پیام های دینی رسانه
به طور سنتی ، دین و تبلیغ دینی  یکی از مهم ترین منابع تولید فرهنگ ، بویژه در جوامع اسلامی، بوده است. از جمله ویژگی های سنتی تبلیغ دینی حضور مستقیم و چهره به چهره مبلغان دینی در جوامع شهری و روستایی بود . این نوع تبلیغ دینی البته دو خصیصه اساسی داشت؛ نخست، پیوند تبلیغ دینی با عنصر «مکان« که به اقتضای فضای هندسی و جایگاه فرهنگی- قدسی، چنان مکمل پیام شفاهی در تبلیغ دینی عمل می کرد؛ و دوم ، پیوند تبلیغ دینی با شخصیت ، اخلاق، رفتار و به طور کلی سیمای عمومی مبلغ. بدین سان تبلیغ دینی پیوند آشکاری با مکان و شخصیت مبلغان داشت. این ویژگی های تبلیغ دینی در کنار فقدان یا ضعف دیگر منابع تولید پیام در جوامع‌سنتی، لاجرم دین و نهاد های دینی را به منبع منحصر تولید فرهنگ بدل کرده بود(کاشانی،۱۳۹۰: ۵۷)
لیکن، پیدایی و گسترش رسانه های جدید، البته اقتضاها، امکانات و چالش های جدیدی را در نسبت بین دین و فرهنگ در جهان اسلام ایجاد کرده است. نخستین و یژگی رسانه های جدید ، گسست بین پیام و مکان و نیز پیام و شخصیت اخلاقی و رفتار فردی/ اجتماعی مبلغ است. رسانه مدرن با شالوده شکنی تبلیغ سنتی ، رابطه پیام و مبلغ و مکان را درهم می گسلد و با توجه به ماهیت مکتوب و بصری که به پیام می دهد، قدرت انتخاب و آزادی عمل بیشتری به مصرف کنندگان پیام دینی می بخشد و البته فرد گرایی را تقویت می کند. (همان: ۵۸)
رسانه مدرن، همچنین با ایجاد فضای مجازی حضور فرد در دنیا های متفاوت را ممکن می کند و از این حیث فرد مصرف‌کننده پیام را در معرض دنیایی متکثر از پیام های متفاوت دینی و غیر دینی قرار می دهد و تبلیغ دینی را به بازار رقابتی تبدیل می نماید.در چنین شرایطی، هر یک از مراکز و نهاد های تبلیغ و تولید پیام دینی که قادر به کسب مهارت در فضای رقابتی جدید، و عرضه بسته های جدید تبلیغ دینی نباشند، البته سهم خود در تولید فرهنگ عمومی را از دست می‌دهند. (همان،۶۲)
۷-۳-۲- ویژگی تبلیغات سنتی و مدرن
سه خصلت عمده تبلیغ سنتی عبارتند از:
۱-۷-۳-۲- پیوند تبلیغ دینی با شخصیت ،اخلاق ، رفتار و به طور کلی سیمای عمومی تبلیغ:
در این راستا تعامل فردی و چهره به چهره پیام رسان و گیرنده پیام دینی نقش اساسی ایفا می کند و همنشینی ها ومفاهمه مبنا و زمینه انتقال پیام دینی می شود. سعه صدر، حوصله و تحمل مبلغ، تاثیر چهره و لباس مبلغ،انطباق گفتار و کردار مبلغ اهمیت تعیین کننده دارند.نرمش و صلابت سنجیده مبلغ از ویژگی های مهم تبلیغ سنتی بوده و می باشد.
۲-۷-۳-۲- پیوند تبلیغ دینی با عنصر مکان:
نقش مکان در خلوص گوینده وشنونده ، آمادگی دریافت پیام دینی با توجهبه فضای قدسی انکار ناپذیر است. کسی که قدم به این مکان می گذارد پیشاپیش و داوطلبانه خود را آماده شنیدن پیام دینی کرده است . به طور کلی حضور در این مکان وهمنشینی گوینده و شنونده نوعی هارمونی مناسب برای انتقال ودریافت پیام دینی تدارک می بیند که در تبلیغ رسانه ای مدرن قابل درک نیست. (کاشانی،۱۳۹۰: ۵۸-۵۹)
۳-۷-۳-۲- میدان تبلیغ سنتی:
انحصار منابع تولید، توزیع پیام، انحصار مکان وتوزیع پیام ودر نتیجه فقدان فضای رقابتی جدی در تولید و توزیع پیام سنتی از خصوصیات عمده تبلیغ سنتی تلقی می شوند.زیرا تفکیک جغرافیایی مذاهب و ادیان در اغلب نقاط جهان و فقدان ابزار انتقال پیام مذاهب از دور و درون فرهنگ های مذهبی متفاوت در گذشته ، موجب انحصار رسانه های تبلیغ سنتی در ادیان ومذاهب بود،شرایطی که اکنون دیگر وجود ندارد. (همان: ۶۰)
اما در رسانه های جدید سه خصلت عمده وجود دارد:
راهبرد حفظ
جانشینی
واژگونی
به طور خلاصه تبلیغ دینی در رسانه نیازمند سواد رسانه ای است. طی نیم قرن گذشته سواد رسانه‌ای شامل توانایی تحلیل شایسته و به کارگیری ماهرانه روزنامه نگاری چاپی ، مبادلات رایانه ای شده است. سواد رسانه ای شاید بتواند فاصله تبلیغ سنتی ومدرن را پرنماید.