ترنر و جانسون^[۱۴۸]( ۲۰۰۳) نتیجه پژوهش خود را این­گونه بیان کرده ­اند: خانواده هایی که والدین با فرزندان ارتباط نزدیکی بر قرار کرده­ و از استقلال و تصمیم گیری­های آنان حمایت ‌می‌کنند، موجب احساس شایستگی در آنان می­گردند. ماتاناه^[۱۴۹] (۲۰۰۱) نیز بیان ‌کرده‌است حاکم بودن جو گفتگو بر خانواده موجب می­ شود والدین در برخورد با فرزندان از تحکّم پرهیز کرده و احساسات آن­ها را مورد توجه قرار دهند. این امر احساس شایستگی را در فرزندان تقویت می­ کند. کشاورزی، فیروزبخت و فولادچنگ (۱۳۹۰)هم گفته­اند در خانواده ای که فرزندان اجازه شرکت در تصمیم گیری را نداشته باشند و والدین برای نظریات آنان اهمیتی قائل نباشند، احساس شایستگی وخودباوری در آن ها کاهش می­یابد.

۲-۲-۴-پژوهش­های مربوط به نقش واسطه ­ای نیازهای روان­شناختی بنیادی

در پژوهشی که کوروش­نیا و لطیفیان (۱۳۹۰)، بر روی ۴۳۷ دانشجوی کارشناسی انجام دادند، اثر واسطه ای ارضای نیازهای روان شناختی پایه در رابطه بین ابعاد الگوهای ارتباطات خانوادگی ـ دانشگاهی و گرایش های تفکر انتقادی دانشجویان مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحلیل مسیر و شاخص های برازش نکویی مدل از اثر واسطه ای ارضای نیازهای روان شناختی پایه حمایت کرد. الگویی که بدان شکل ارضای نیازهای روان شناختی پایه در رابطه بین ابعاد الگوهای ارتباطات خانوادگی ـ دانشگاهی و گرایش های تفکر انتقادی دانشجویان اثر واسطه ای دارد، ‌در مورد هر یک از گرایش ها متفاوت بود.

(وی، شافی، یانگ و زاکالیک^[۱۵۰] (۲۰۰۵)، ارضای نیازهای اساسی روانشناسی(نیاز به استقلال، خودپیروی و وابستگی) به عنوان میانجی بین دلبستگی بزرگسالان(اضطراب و اجتناب) و اندوه (خجالت، افسردگی و تنهایی) را مورد بررسی قرار دادند که این نتایج را شامل شد:

بین افسردگی و تنهایی،خجالت و اضطراب دلبستگی،ارضای نیازهای اساسی نقش واسطه ای ناقص دارند.

بین رابطه اجتناب از دلبستگی و خجالت، افسردگی و تنهایی، این نیازها نقش واسطه ای کامل دارند.

همچنین در توضیح اهمیت بررسی عوامل میانجی، ارتباط دلبستگی و فشار روانی به ویژه برای روانشناسان مشاوره عنوان شده است که روانشناسان مشاوره پس از مشخص کردن عوامل میانجی(مثلا مقابله مؤثر یا ارضای نیازهای اساسی) بین دلبستگی و افسردگی، می‌توانند به جای تلاش برای تغییر کیفیت تعلق و وابستگی افراد در نجات از افسردگی خود،این­گونه عوامل میانجی بر روش های درمانی(مثلا افزایش مقابله مؤثر یا ارضای نیازهای اساسی روانشناختی) را مد نظر قرار دهند.

به کارگیری راهبرد‌های­های ناموثر و نادرست در برخورد با مسائل که از عدم موفقیت در ارضاء نیازهای اساسی روانشناختی ناشی می شود، نقش واسطه گری نیازهای اساسی روانشناسی را مشخص می‌کند. این نیازها اگر برآورده شوند آن­گاه تغییر این استراتژیها مؤثر واقع می شود، چون ممکن است افراد هم­چنان در پی این باشند که این نیازها را با بهره گرفتن از همان استراتژی­ های نادرست برآورده کنند (دسی و ریان، ۲۰۰۰). ‌بنابرین‏ بهترین روش این است که در کنار تأکید بر تغییر یک استراتژی نادرست،به فرد در یادگیری چگونگی ازضاء بهتر نیازهای اساسی روان­شناختی کمک شود (گلسو و فرتز^[۱۵۱]، ۲۰۰۱).

۳- روش تحقیق

۳-۱- طرح پژوهش

روش تحقیق حاضر از نوع همبستگی می‌باشد و متغیرهای وابسته، احساس تنهایی و شادکامی، متغیر مستقل، الگوهای ارتباطی خانواده و متغیر میانجی، نیازهای بنیادی روان­شناختی است.

۳-۲- جامعه آماری شرکت کنندگان در پژوهش و روش نمونه گیری

جامعه آماری این پژوهش، دانشجویان کارشناسی از چهار دانشکده دانشگاه شیراز بودند. نمونه‌ آماری پژوهش، ۴۵۷ دانشجو ی کارشناسی بود (۲۶۲ دانشجوی دختر و ۱۹۵ دانشجوی پسر)، که با بهره گرفتن از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای تصادفی انتخاب شد، بدین ترتیب که از بین دانشکده­ های دانشگاه شیراز، چهار دانشکده­، و از هر دانشکده چهار کلاس به صورت تصادفی انتخاب شد و سپس کلیه دانشجویان حاضر در کلاس مورد ارزیابی قرار گرفتند.

۳-۳- ابزار پژوهش

برای جمع‌ آوری اطلاعات متغیرهای مختلف این پژوهش، از چهار ابزار، شامل مقیاس های تجدید نظر شده الگوهای ارتباطی خانواده (ریچی و فیتزپاترک، ۱۹۹۴)، پرسشنامه­ شادکامی آکسفورد ( آرگیل، مارتین و گرسلند، ۱۹۸۹)، مقیاس عمومی ارضای نیازهای پایه ( گانیه، ۲۰۰۳) و فرم کوتاه شده مقیاس احساس تنهایی رمانتیک و اجتماعی ( دی توماسو^[۱۵۲]، برانن ^[۱۵۳]و بست^[۱۵۴]، ۲۰۰۴) استفاده شد.

۳-۳-۱- فرم کوتاه شده مقیاس احساس تنهایی رمانتیک و اجتماعی

در این پژوهش از فرم کوتاه شده مقیاس احساس تنهایی رمانتیک و اجتماعی (دی توماسو، برانن و بست، ۲۰۰۴) استفاده شد (پیوست ۱). این مقیاس بر اساس نظریه ویس^[۱۵۵] (۱۹۷۳) طراحی شده است و احساس تنهایی رمانتیک و اجتماعی را می سنجد. احساس تنهایی رمانتیک شامل احساس تنهایی رمانتیک و خانوادگی می شود، به عبارتی می توان گفت این مقیاس احساس تنهایی را در سه زمینه اجتماعی، خانوادگی و رمانتیک می سنجد. این مقیاس شامل ۱۵ گویه می‌باشد که هر یک از ابعاد رمانتیک، خانوادگی و اجتماعی، ۵ گویه را شامل می‌شوند. این مقیاس به شیوه لیکرت در یک طیف ۵ تایی نمره گذاری شده به طوری که به گزینه کاملاً موافقم نمره ۵ و به گزینه کاملاً­ مخالفم نمره ۱ تعلق می‌گیرد. گویه های ۲، ۳، ۵، ۶، ۷، ۱۰، ۱۱، ۱۲ و ۱۳ به طور معکوس نمره گذاری شده و کسب نمره­ی بالا نشانه احساس تنهایی بیشتر می‌باشد. مؤلفان، ضریب آلفای کرونباخ را بین ۸۷/۰ تا ۹۰/۰ گزارش کرده‌اند که نشان دهنده همسانی بالای مقیاس می‌باشد. در پژوهشی که توسط دی توماسو، برانن، رأس^[۱۵۶] و برگس^[۱۵۷] (۲۰۰۳) انجام شد، ضریب آلفای کرونباخ ۸۱/۰ برای احساس تنهایی رمانتیک، ۹۱/۰ برای احساس تنهایی خانوادگی گزارش شده است. در پژوهشی که توسط سلیمی و جوکار (۱۳۸۷) صورت گرفت، مقدار ضریبKMO برابر ۸۲/۰ و ضریب بارتلت برابر ۶۰/۲۱۹۳ )۰۰۱/۰>P ) گزارش شده است. پایایی پژوهش حاضر به روش آلفای کرونباخ برای بعدهای تنهایی خانوادگی، تنهایی اجتماعی و تنهایی رمانتیک به ترتیب ۷۷/۰، ۷۸/۰ و ۶۶/۰ به دست آمد. روایی این مقیاس با روش همبستگی هرگویه با نمره عامل مربوط به خود استفاده شد که برای خرده مقیاس تنهایی خانوادگی از ۶۳/۰ تا ۷۸/۰، تنهایی اجتماعی از ۷۴/۰ تا ۷۶/۰ و تنهایی رمانتیک از ۴۷/۰ تا ۷۶/۰ به دست آمد که همگی معنادار و نشان دهنده روایی مطلوبی می‌باشد.

۳-۳-۲- پرسشنامه شادکامی آکسفورد